Arwas n waṭṭan n Kuṛunavirus 2019-20

Si Wikipedia, tasanayt tilellit.
Infotaula d'esdevenimentArwas n waṭṭan n Kuṛunavirus 2019-20

Anaw arwas de Aṭṭan n Coronavirus 2019
urgence de santé publique de portée internationale (fr) Suqel
flambée épidémique (fr) Suqel de Aṭṭan n Coronavirus 2019
complex emergency (en) Suqel
Azemz aswasan 1 Duǧember 2019 –
Ansa Wuhan
Tamurt Ccinwa, Japun, Kurya n Wenẓul, Vietnam, Singapur, Usṭralya, Malizya, Tayland, Nipal, Iwunak Yeddukklen n Temrikt, Kanada, Fransa, Kambudya, Sri Lanka, Lalman, Finland, Limarat Taɛrabin Yeddukklen, Lhend, Ṭṭelyan, Filippin, Tagelda Yedduklen, Rrus, Taywan, Sswid, Spenyul, Biljik, Maṣer, Iran, Lubnan, Israyel, Macao (fr) Suqel, Taswist, Gwatimala, Tutrict, Kruwatya, Afɣanistan, Lekwit, Ɛiraq, Lezzayer, Pakistan, Masidunya n Ugafa, Legrig, Jurjya, Brazil, Kurya n Ugafa, Byilurusya, San Marin, Litwanya, Timura n Wadda, Isṭuni, Rumanya, Nijirya, Tagduda tačekit, Nuṛvij, Meksik, Indunisya, Portugal, Danmark, Lmerruk, Liṭṭunya, Beḥrin, Senegal, Tafriqt n Wenẓul, Island, Maǧar, Irland, Tagelda Tasaɛudit, Cili, Vatikan, Ɛumman, Ikwadur, Qaṭar, Sluvinya, Azerbijan, Pulunya, Ziland Tamaynut, Falesṭin, Tarjentint, Busnya ed Hirziguvina, Luxembourg, Andorra, Arminya, Butan, Kamirun, Kulumbya, Kusta Rika, Tagduda n Duminik, Urdun, Liechtenstein, Munaku, Piru, Serbya, Sluvakya, Togo, Tunes, Ukrayin, Brunei, Albanya, Tturk, Panama, Bolivia, Bulgarya, Muldavya, Qubrus, Malṭa, Bangladec, Kuba, Honduras, Ǧamayka, Kazaxestan, Paraguay, Venezuela, Kosovo, Ginya, Urugway, Surinam, Guyana (fr) Suqel, Sudan, Imeldiwen, Rwanda, Muriṭanya, Mongolie, Sainte-Lucie (fr) Suqel, Trinité-et-Tobago (fr) Suqel, Saint Vincent ed Grenadines, Eswatini, Curaçao (fr) Suqel, Aruba (fr) Suqel, Antigua ed Barbuda, Kenya, Timur n ugmuḍ, Salvador d Nikaragwa
Agaz n tazwara Alzuz n Wuhan i yimeččiyen iwlalen
Tamentilt SARS-CoV-2
Issesreg deg hôpital Huoshenshan (fr) Suqel
hôpital Leishenshan (fr) Suqel
impact socio-économique de la pandémie à coronavirus de 2019-2020 (fr) Suqel
désinformation sur la pandémie de maladie à coronavirus de 2019-2020 (fr) Suqel
achat de panique (fr) Suqel papier toilette (fr) Suqel, solution hydro-alcoolique (fr) Suqel, masque chirurgical (fr) Suqel, masque de protection FFP (fr) Suqel, asafar, aliments de longue conservation (fr) Suqel, rince-doigts (fr) Suqel, pâtes (fr) Suqel, riz (fr) Suqel, An, mouchoir en papier (fr) Suqel, viande hachée (fr) Suqel, poulet (viande) (fr) Suqel, aksum, tamellalt, aɣṛum, pomme de terre (fr) Suqel, légumes congelés (fr) Suqel, nourriture congelée (fr) Suqel, levure de boulanger (fr) Suqel, désinfectant (fr) Suqel, eau en bouteille (fr) Suqel, respirateur artificiel (fr) Suqel, cookie (fr) Suqel, huile alimentaire (fr) Suqel, légumineuse (fr) Suqel, conserves (fr) Suqel
response to the COVID-19 pandemic (en) Suqel
economic impact of the COVID-19 pandemic (en) Suqel
impact of the COVID-19 pandemic on culture and entertainment (en) Suqel
pénurie de papier toilette 2020 (fr) Suqel
Amdan n tmakkasin 5 501 000 (a data de 12 Yennayer 2022)
Igber seg
pandémie de Covid-19 en Afrique (fr) Suqel
pandémie de maladie à coronavirus de 2020 en Amérique (fr) Suqel
pandémie de Covid-19 en Antarctique (fr) Suqel
pandémie de Covid-19 sur les navires (fr) Suqel
pandémie de Covid-19 en Océanie (fr) Suqel
pandémie de Covid-19 en Asie (fr) Suqel
pandémie de Covid-19 en Europe (fr) Suqel
pénurie de papier toilette 2020 (fr) Suqel
Hashtag #2019nCoV d #COVID19FOAM

Arwas n waṭṭan n Kuṛunavirus 2019-20 d arwas amadlan n imir-a i waṭṭan n Coronavirus 2019 (Covid-19) id ileffun s usrag (id iḍerrun s ssebba) n Coronavirus 2 n temsedfert tamesguneft tanamsadt tamekruzt (SARS-CoV-2). Yettwakez-d g tazwara deg tlemmast n wayyur n dujamber 2019 deg temdint n Wuhan di tmurt n Ccinwa anda id ttwakez tegrawt n yimdanen yuɣiten waṭṭan n buturin maca ur ẓrin ara d acu i d aɣbalu-ynes ɣas akken yeqqen ar s talɣa tagejdant ar yimdanen ixeddmen g ulzuz n Wuhan i yimeččiyen iwlalen anda ttnuzen iɣersiwen imidduren yakk d win yemmuksen (yemmuten). Sin akin kra n imusnawen n Ccinwa ssinfen (ɛezlen) Kuṛunavirus amaynu. Yerna efkan-as isem n SARS-CoV-2, maca ur d-yentem ara (ud y-ttuwekked ara) d akken-it d amsulles (qessiḥ) neɣ izmer ar ineɣ s tezmert n SARS .[1][2][3][4]. Deg wass n 11 meɣres 2020 tessiseml-it tuddsa tamadlant n tdawsa d akken-it d tasakrart tamadlant. [5]

Coronavirus yezmer ad yenṭeṭ s talɣa tusridt gar n ifganen (imdanen) akken id yettbin d akken isig n wenṭaṭ yuli deg tlemmast n yennayer 2020

Aṭas n tmura deg Uruppa d Temrikt tagafant d Asya ssilfen-t-d ɣef tuwwṭa n waṭṭan n Coronavirus ar wakal-nsent [6]. Tallit n tezdalt d tin yettaṭṭafen 5 n wussan neɣ ugar, akken illan inzan imenza d akken yezmer ad yili d amanṭaṭ send ma ad binen iskanen, iskanen-a gan d tawla, tusut d bungaf akken i yezmer ad yawi ar tmekkest (lmut)

Seg 31 yennayer 2020 yettusentem (yettuwekked) ɣef tilin n 75,775 n tmelliyin (liḥalat) gar-asent timelliyin yellan deg yakk igrzda n Ccinwa[7][8][9][10] gar n 41 n yimdanen id yuttusentem d akken ineṭṭ-iten waṭṭan, yettwakkez-d d akken sin n ikṛaden (⅔) deg-sen lan (sɛan) assaɣ ɣer ulzuz n Wuhan i yimeččiyen iwlalen. [11][12][13][14]. Timekkest (lmut) tamezwarut s waṭṭan-a yella-d deg wass n 29 yennayer, dɣa seg wass-nni llant-d 9,377 n tmekkisin

Anfufed amezwaru i waṭṭan-a deg uzɣar (beṛṛa) n Ccinwa yella-d g tmurt n Vietnam. Iduba n waṭas n iwunak erran-d tamawt ɣef werzaf d yinig ɣer Wuhan d Hubei akken id ssutren ɣef iminigen id yuɣalen seg Ccinwa ad ssersen iman-nsen deg usasnef i wazal n 14 ar 20 n wussan w ad ssiwlen i wemsuji i wakken ad iẓer ma it-ddem avirus

Imusnawen seg Ccinwa ssawṭen ad ssinfen (ad ɛezlen) w ad ukzen agzam n ADN n uvirus. Akken ifkan isalen-is i wid-ak nniden i wakken ad sniflen Tasedmirt tanmezrit n Polimiraz PCR s talɣa tafulmant i wesnirem n waṭṭan. Akken i yettuleɣ d akken aselkem n ujinum 2019-nCoV d win yellan seg 75 ar 80% am uselkem n SARS yakk d ugar n 58% d Coronavirus n isaylalen (iberdeɣyal). Maca ur iban ara ma yella avirus-a d win yettakken assaɣ ar SARS.

Anfufed n waṭṭan n Covid-19[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Yettwasnirem-d waṭṭan n Covid-19 i tikkelt tamezwarut deg temdint n Wuhan id yezgan di tlemmast n Ccinwa deg wayyur n dujamber 2019. Imusnawen ttɣilen d akken aṭṭan-a yekka-d seg iɣersiwen sin akin ineṭṭ-d ar yimdanen s iɣersiwen-nni ig yuɣ waṭṭan-a deg ulzuz n tnezzut n iɣersiwen, sin akin yerna Yenfufed ar igezda n iden n Ccinwa deg wussan imezwura d ilemmasen n wayyur n yennayer s usrag n tfaskiwin n yixef useggas n Ccinwa, ma d tignatin n waṭṭan id ibanen deg beṛṛa n Ccinwa d tid id yelfan s usrag n yinig agreɣlan: Taylanda (13 yennayer)؛ Yapan (15 yennayer)؛ Kurya n unẓul (20 yennayer)؛ Taywan d Iwunak Yeddukklen (21 yennayer)؛ Hong Kong Makaw (22 yennayer)؛ Singapur (23 yennayer)؛ Fransa d Nipal Vietnam (24 yennayer)؛ Ustṛalya d Malisya (25 yennayer)؛ Kanada (26 yennayer)؛ Kambudya (27 yennayer)؛ Lalman (28 yennayer) Finlanda d Sri Lanka d Emaret Yeddukklen d Rusya d Swid (31 yennayer). [15][16] akken yettwasilef ɣef tmekkest (lmut) n 5 n wid yudnen s Covid-19 deg temdint n Qom deg talemmast n Iran yerna kra n izeṭṭa n isallen n iran irmadduden nnan-d d akken timekkisin ulint ar 9, ayen yeǧǧan adabu n Yiraq ad tessers tisekrifin (ad tesseḥreṣ) ɣef yinig seg d ɣer tmurt n Iran akken id teldi immasen n usasnef deg tewwura n tlisa gar n snat n tmura s usrag n wenṭaṭ n uvirus-a ar Iyiraqiyen, akken daɣen id tessebded (tesseḥbes) tufkit n lviza .[17]

Adlif/ Tawenɣa[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Tagertilt n wedlif i tmura n umadal tesskanay-d tignatin n yigimen yettwasentmen s Covid-19 seg 12 yennayer ar 29 fuṛaṛ


Amdan n yigimen
 Deg umadal  G Ccinwa
Alammi d 18 meɣres 2020

S unect n isefka n tuddsa tamadlant n tdawsa

Isekna d izmal[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Wid ig yuɣ waṭṭan-a yezmer Ur d-tbanayen ara fellasen yisekna seg 7 ar 14 n wussan imezwura akken i zemren ad sneflin iskanen ilektuyen am tusut, tawla, bungaf yakk d utmelli (ɛeyyu)

Akken i yezmer usnefli n waṭṭan seld n imiren ad iglu s bungaf amekruz d unegges aserkan d tmekkest

Tallit n tezdalt (tallit gar n wenṭaṭ d tuffɣa n iskanen) d tin yettaṭṭafen gar n yiwen n wassar 14 n wussan. Maca amur ameqran deg-sent d tid yeṭṭefen 5 n wussan

Isekna[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Seg 20 fuṛaṛ, iskanen n Covid-19 d wid igan ttemcabin ar yiskanen n tussit:

Dɣa tawla tezmer ad tbin kra n wussan seld n tusut

Isragen (ssebbat)[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Anṭaṭ[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Tarrayt n wenṭaṭ tagejdant tettili-d seg wemdar ar wemdan n iden s tikciyin timesgunefin am unezzu d tusut. Tuddsa tamadlant n tdawsa txeddem g uskazal i wakken ad tẓer ma yella wenṭaṭ araskan d wenṭaṭ s tawla kecmen deg iɣunab n wenṭaṭ igejdanen.[18], ɣef wanect-a yessefk ad yili westum gar n yimdanen 1,5 ma drus i wakken ur yettenṭaṭ ara waṭṭan ma yenzi-d (iɛeṭs-d) kra n yiwen

Timiqwa yessawaṭen Kuṛunavirus tt-ɣamayen-t ugglent (ttwaɛelqen-t) deg uzwu i kra n wakud Kan sin akin ad ɣlint f kra am tgida (ṭṭabla) neɣ kra n tɣawsa ayen yettaǧǧan avirus-nni ad yenṭeṭ ma yeṭṭsa-t (imuss-it) kra n wemdan aladɣa ma yeṭṭsa imi-ynes neɣ allen-is neɣ inzaren-is send ma yessared ifassen-is s waman d userrad Akken yettwasemter (yettwanṣeḥ) s usired n ifassen seg wakud ar wayeṭ, anda yezmer ad yenṭeṭ yigim s tuṭṭsa n tummeẓt n tewwurt yummsen s uvirus ar ifassen sin akin ad yenteṭ mi ara ad yeṭs allen-is neɣ imi-s neɣ anzaren-is i wakken ad yaf uvirus abrid ar unagraw amesgunef n wemdan. Ifruriyen neɣ tifawin ɣef Covid-19 d tid ur nelli ara alammi d ass n 26 fuṛaṛ 2020 maca yettuɣil d akken yettemcabi i yivirusen n Kuṛuna n iden iy zemren ad qqimen ddren deg sufel n imɣuzen neɣ n temzukin d uplastik i wakud iy zemren ad yaweṭ ar 9 n wussan deg teẓɣelt yemnummsen, Asizdeg n tjummiwin yezmer ad yili s usexdem n tnegwa am itanul s usfaṭ-is i tenzagt (lmudda) n yiwet n tesdidt ma drus.[19][20] Llan istigen neɣ isazlen ɣef amdan n umesserni agejdan (amdan alemmas i yezmer wemdan yudnen ad isneṭṭ i yimdanen ur nudin ara) gar 2,13 d 4,82 seg 24 yennayer 2020, akken id yettwaselɣen ɣef tezmert n uvirus deg wenṭaṭ s tezrart yessawaṭen ar 4 n medden, ayen yeǧǧan aṭṭan-a ad yemcabi ar SARS-CoV.[21][22][23]

Tuddsa tamadlant n tdawsa tura-d daɣen: «Ɣas akken amezruy n SARS d Kuṛunavirus yeqqnen ar Temsedfart tamesguneft n usamer alemmas yesseken-d d akken anṭaṭ-nsen s wučč d win iy zemren ad yili, yessefk ɣef wemdan ad yessew aksum d ifarisen iɣersawen akken iwata».[24]. Yettuɣil s waṭas d akken avirus-a iga d aɣressagma, ɣef wanect-a ad yili ineṭṭ-d seg uɣersiw ar wemdan ɣas akken taluft-a mazal ur tettwasentmen ara. [25]

Deg wass n 18 meɣres 2020, aṭas n tmura n Uruppa am Fṛansa d Lalman d Ṭelyan d tid n iden leqment-d tiɣtasin n usegdel (amnaɛ) n imsegrawen i wakken ad ssutlen (ad ḥuṣren) anfufed n waṭṭan-a, amdya Ṭelyan ur neǧǧi ara imdanen ad ffɣen seg yixxamen-nsen deg kra n iɣiren d igezda i teṭṭef tzitmurt akken id tukez ula d asegrew deg twaculin anda tessinef (teɛzel) imɣaren acku d nutni yakk yettwaggzen s talɣa tamsullest (taqessḥant) s waṭṭan-a ma ikecmiten waṭṭan. Ma d ilemẓiyen d warrac meẓẓiyen d wid ilan (yesɛan) affal mgal-is maca zemren ad tesneṭṭen i wid-ak nniden

Tasenvirust[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Tugna s umikruskup tesskanay-d avirus nSARS-CoV-2.

Coronavirus 2 n temsedfert tamesguneft tanamsadt tamekruzt (SARS-CoV-2) d Kuṛunavirus yeqqnen ar temsedfart tamesguneft tukrizt tanamsadt Tamaynut, Ttwasinfen (ttwaɛezlen) 3 n yimdanen i tikkelt tamezwarut tuɣiten buturin yeqqnen ar tegrawt n tegnatin n waṭṭanen imesgunfanen inamsaden deg Wuhan, dɣa avirus-a iga d asrag (d ssebba) n waṭṭan n Covid-19.[26]. SARS-CoV-2 d win yeqqnen s waṭas ar ulsaru aẓaṛan n SARS-CoV. Yettuɣil d aṭṭan aɣersaw n usagma, Tislad titerrawin (Genetic analysis) asileɣ n Kuṛunavirus i tegrawin yakk d twacult n Betacoronavirus deg tedfert B i wadu-tewsit n Kuṛunavirus yeqqnen ar timsedfert tamesguneft tukrizt tanamsadt yakk d snat n tdefrin id yekkan seg uzeɣnennay, dɣa iga d arawsan s 96% deg uswir n ujinum ummid yakk d tirawin seg Kuṛunavirus n izeɣnennayen (BatCov RaTG13), deg wayyur n fuṛaṛ 2020, kra n iminigen n Ccinwa ufan-d yiwen n umgarad deg uzeffar aminay deg ulkem n ugraw ajinum gar n ivirusen id yettwasnirmen ɣer telmest n izeɣnennayen i tetten iweṭfen d uvirus yellan ar imuṭan (imdanen), Annect-a d ayen iy zemren ad immel d akken azeɣnennay iy tetten iweṭfen i d amesnubget. [27][28][29]


Asefruret[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Tagertilt tesskanay-d timdinin n Ccinwa anda tenfufed deg-sent tignatin timezwura n urwas n Covid-19 di yennayer 2020

Deg wass n 31 dujamber 2019 tamurt n Ccinwa telɣet tuddsa tamadlant n tdawsa ɣef usefruret n wazzug n turin ur yettwassen ara, yettwasnirem di temdint n Wuhan[30] igan d tamdint tameqrant tis 7 di Ccinwa s wazal n 11 n imelyan n imezdaɣ. Seg wass n 23 yennayer yettwasengel ɣef tilin n ugar n 800 n yigimen[31] seg tegnatin n yigim s uvirus n 2019 nCoV deg weswir amadlan, gar-asen igimen deg 20 n tamiwin d kra n tmura d iɣiren, Amaṭun amezwar i yettwasleɣt fell-as banen-d fellas iskanen deg wass n 8 dujamber,[32]. Sin akin iban-d d akken-it d bab n yiwet n tzaɣa (tḥanut) deg ulzuz n Wuhan South China i yiselman, ayen yeǧǧan ad medlen alzuz-nni ass n 1 yennayer.[33] Tettwakez-d telmest n uvirus yellan d asrag (d ssebba) g usefruret waṭṭan-a s tazzla d akken-it d Kuṛunavirus amaynu.[34] di 10 yennayer. Seld n tukza n ulkem n ijinumen yettwafk-d yisem n 2019-nCoV igan d BetaKorunavirus, yeqqen ar uvirus n tamsedfart tamesguneft n usamer alemmas (MERS-CoV) d uvirus n tamsedfart n wazzug anamsad n turin (SARSCoV). Dɣa isig n tmekkist d uɣanib n wenṭaṭ n 2019-nCoV d win Ur nettwassen ara s talɣa tummidt, Maca yezmer ad yili yemgarad ɣef ivirusen n Kuṛuna n iden.[33]

Mya d Wuhan i d ammas agejdan n umesni agenwan di tlemmast n Ccinwa, ttwaddmen waṭas n yisɣalen d yiskat deg uswir amadlan i wsefses n unfufed n waṭṭan deg umadal. Deg wass n 1 yennayer bdant temhalin n usekyed n teẓɣelt di Hong Kong d Makaw i yiminigen id yusan seg Wuhan. Ma deg wass n 3 yennayer, Taywan d Singapur bdant asekyed n iminigen id yuɣalen seg Wuhan. Deg Iwunak Yeddukklen n Temrikt, ammas n tesɣilt ɣef waṭṭanen (CDC) yebda yeskayad iminigen id yusan seg Wuhan ar 3 n isugan igejdanen n unekcum deg wass n 17 yennayer,[35], sin akin yettwarna unafag n Chicago d unafag n Atalanta, deg ass n 23 yennayer CDC n Marikan tegra-d tiɣri i wakken iɣeṛmanen-is ur teddun ara ar Wuhan ar iswiren ifellayen, dɣa timura n iden am Lhend d Sri Lanka d Binegladish ddmen-t iserrifen-a

Tuwwṭa n uvirus ɣer Yapan[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Deg wass n 16 yennayer, Aɣlif n tdawsa d umahil d ulameɣn Yapan yelɣet-d tuddsa tamadlant n tdawsa ɣef tilin n tegnit yettwasentmen n 2019-nCoV ar yiwen n wemdan id yuɣalen seg Wuhan. Dɣa tagnit-nni tella d tis snat n nCoV-2019 id yettwasentmen s azɣar (beṛṛa) n Ccinwa seld mi id snarmen tagnit tamezwart di Taylanda deg ass n 13 yennayer.[36], Amaṭun-nni yella d awtem ila deg waddar (yesɛa di leɛmeṛ) gar n 30 ar 39 n iseggasen yettidir di Yapan, dɣa yerza ar Wuhan deg taggara n wayyur n dujamber deg wass n 3 yennayer 2020 tuɣit tawla ass mi yella di Wuhan d acu kan ur yeddi ara ar welzuz n Wuhan neɣ kra n welzuz nniden maca yenna-d d akken yella s unermis d yiwen n wemdan yuɣ-it buturin.

Deg ass n 6 yennayer yuɣal-d si Ccinwa ar Yapan sin akin yedda ar tesdusit (taklinikt) i wakken ad yeskayed ɣef tussit maca agemmud yusa-d d ibaw. Deg ass n 10 yennayer dɣa yella-d mazal tuɣit tusut d tawla d wazzug n ugerjum yuɣal ar usgunef anda id s-ttwaxdamen-t tugniwin s uzenzar n X id yesseknen uguren ilqayanen ayen yeǧǧan ad yekcem s asgunfu (sbiṭar) deg wass-nni yakan. yeqqim s tawla alammi d ass n 14 yennayer. Anda id yelɣet umessuji id t-yessujayen tagnit-is ɣer yiwet n tuddsa n tdawsa tadigant s ddaw n unagraw n wannay. U tessegrew tilam zges tuzen-iten-t ɣer usudu aɣelnaw n waṭṭanen imanṭaṭen (NIID), dinna yemmug ukayad n tsedmirt tanmezrit n Polimiraz i wseskel amuli snat n tikkal w yettwasentem usigem-is s uvirus n 2019-nCoV RNA deg ass n 15 yennayer 2020 d acu kan yeffeɣ-d seg usganfu ar wexxam deg wass-nni.[37]

Imsekniyen n yigem[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Seg wass n 2 yennayer 2020 yettwasentem yigim n 44 n imuṭan iy kecmen ar usganfu n Wuhan s uvirus n Covid-19, Amur ameqran deg-sen d irgazen (30 seg 41 neɣ 73%), gar-asen 13 (32%) lan (sɛan) aṭṭan yezgan am waṭṭan n sskur (8 '20%') ma d isig n waddar (ammas n leɛmeṛ) yella 49 iseggasen. Dɣa 27 deg-sen (66%) llan deg ulzuz n imeččiyen iwlalen gar-asen tawacult s timmad-is. iskanen yezdin ass mi id iban waṭṭan llan d tawla ɣer 40 n imuṭan, tusut ɣer 31 n imuṭan, Agaz amaẓwal d utmelli (ɛeyyu) ɣer 18 n imuṭan. Ma d iskanen irmezdiyen gan d afaris n ulɣuɣ ɣer 11 n imuṭan, amaẓla (leqriḥ n uqerru) ɣer 3 n imuṭan, tadist (aberriḍ) ar yiwen n umaṭn, ma d tineggift iban-d ar 22 n imuṭan (55%) dɣa taneggift yettbin-d seg ass amezwar n waṭṭan ar ass wis 8. Yerna imuṭan-nni yakk yeṭṭfiten buturin.[38]

Asennefru[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Tuddsa tamadlant n tdawsa tefser-d aṭas n ipṛutukulen n ukayad i wvirus n SARS-CoV-2 id yessisrigen aṭṭan n Covid-19. Akayad yessemras (yessexdam) tasedmirt tanmezrit n Polimiraz i wseskel amuli (rRT-PCR). Akayad-a yezmer ad ittusemres ɣef tilam n unagraw amesgunef neɣ idammen. Igemmuden zemren ad ttwifken deg kra n tesragin (sswayeɛ) neɣ kra n wussan.[39][40][41]

Amdan yettmagar amihi n yigem s Covid-19 ma yedda neɣ yerza ar kra n tama anda tessuget tikli d yinig s teɣzi n 40 n wussan yezrin neɣ ma yella yudes (yeqreb) ar wemdan yuɣit waṭṭan-a.[42]

Anfufed[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Inelfuyen imdafaren[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Taggaẓt[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Yessutur unabad n Hung Kung seg yimdanen ad aryen (ad seḥbibren) ɣef tazdeg igarrzen n yiman-nsen, akk d waray (d useḥbiber) ɣef tazdeg n yifasen-nsen. Akken id ileɣɣet (yettḥeddir) wid ara ad yinigen beṛṛa n teɣremt ur ṭṭasen ara iɣersiwen, akk ur tetten ara ikesman n tgemrawin akk ad ǧǧen ulzuzen igriyen neɣ ulzuzen n iyuzaṭ imidduren, Akken id tessuter deg yal yiwen ikukra yeṭṭef-it uvirus-a ad yels acemmal (tasegdelt) akked ad yessiwel i umsuji.

Deg Singapur, Tessutur Taɣlift n tdawsa seg yimdanen ad aryen (ad seḥbibren) ɣef yiswiren n tazdeg tadawsant, Amedya: Assired n yifasen seg wakud ɣer wayeḍ, ur ṭṭasen ara imi-nsen d yinzaren-nsen d wallen-nsen s yifasen-nsen, Yerna yessefk ɣef yimdanen ilan afray (yesɛan aḥulfu) d akken ur garrzen ara, ad aggegen (ad baɛden) seg yigmamen n twaculin-nsen, ad lsen icemmalen w ad rzun ar wemsuji

Tiski n isgunfa[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Deg wass n 29 yennayer, adabu n Ccinwa yeldi asganfu i wsuji n waṭṭan n Covid-19[43] seld n 5 n wussan seg mi id tṛeggem (id tewɛed) d akken ad tessali (ad tebnu) asganfu yettaddamen 1000 n wusawen deg 10 n wussan,[44]. Anda 500 n inmahalen (ixeddamen) d iwzayen kkan-d 48 n tesragin (sswayeɛ) i wsuddes (aheggi) n tmuski s imeẓla d tinfawin n trisiti d usnezwu d waman d internet. Ayen id yettaran aṭṭan n SARS 2003[45] ar ccfawat, anda id tessuli Pekin asganfu s tazzla-nni.[46]

Ideggan yenṭarren[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Turrit n tmura i yiɣeṛman-is[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

S tririt i teɣṛiwin n iɣeṛmawen iwerdanen (ibeṛṛaniyen) yettilin di Wuhan wid id yettcetkin seg tegdelt d usasnef id yettusefken (yettuḥettmen) fell-asen dinna, aṭas n tmura uznen-tt timesrifgin i wakken ad errent iɣeṛman-nsent, dɣa adabu n Ccinwa ideggi (iwufeq) ɣef wanect-a, ikessar-a d umuɣ n tmura i yuznen timesrifgin i wakken ad errent iɣeṛman-nsent:

Timura Afrun n tmesrifegt asuṭen n tmesrifegt Azmez n ussikel Tamawt
 Fṛansa Airbus A340

Airbus A380

 United States Boeing 400-747 N705CK 27/01/2020
 Japan Boeing 300-767 JA607A 28/01/2020
 South Korea Boeing 400-747 HL7461 30/01/2020
 United Kingdom Boeing 400-747 EC-KXN 31/01/2020
 India Boeing 400-747 VT-ESP 31/01/2020 Turrit n 324 n ihendiyen
 Urdun Boeing 8-787 JY-BAE 31/01/2020 Turrit n 71 n yimdanen (55 n Urdun d 16 n iserɣinen)[47]
 Indonesia Airbus A330 PK-LDY 01/02/2020
 Morocco Boeing 8-787 CN-RGT 01/02/2020 Turrit n 167 n Imeṛṛukiyen
 Algeria Airbus A330 7T-VJC 02/02/2020 Turrit n 48 n yimdanen (31 n Yizzayriyen d 10 Itunsiyen, 3 Ilibanen, 4 Imuritaniyen)[48][49]
 Saudi Arabia Airbus A330 EI-GCU 02/02/2020 Turrit n 10 n Iswudiyen
 Australia Boeing 400-747 VH-OEE 03/02/2020
 Uzbekistan Boeing 300-767 UK67008 04/02/2020
 Iran Airbus A310 EP-MNX 04/02/2020
 New Zealand Boeing 777 ZK-OKE 04/02/2020

Tamhazt n tdefrin[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Genomic information
Asuddes n ujinum
NCBI genome ID MN908947
Genome size 30473 bp
Year of completion 2020

Alkem n Coronvirus Beta n Wuhan yesskanay-d tarwast (amcabi) yakk d Betacoronavirus yellan ɣer izuɣnennayen yettumeyyez deg ijinumen ɣef Kuṛunavirus niden am Kuṛunavirus yeqqnen ar temsedfart tamesguneft tamekruzt tanamsadt (SARS)[50] d tamsedfart tamesguneft n usamer alemmas (MERS).[51]. Am SARS iga d agmam deg twacult n Betacoronavirus tadfert B.[52], 5 n ijinumen seg Kuṛunavirus amaynu ttwasinfen (ttuɛzlen) ijinumen-a gan d: BetaCoV/Wuhan/IVDC-HB-01/2019, d BetaCoV/Wuhan/IVDC-HB-04/2020, d BetaCoV/Wuhan/IVDC-HB-05/2019, d BetaCoV/Wuhan/WIV04/2019, d BetaCoV/Wuhan/IPBCAMS-WH-01/2019 deg Ammas Acenway i wsenɣed d tesɣilt ɣef waṭṭanen d usganfu n Jinyintan.[51][53][54], Alkem n uzeffar aṛibuɣsan d win ilan (yesɛan) azal n 30,000 n Nukelyutid deg teɣzu-ynes.[51]

Akayad[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Deg wass n 15 yennayer, Tuddsa tamadlant n tdawsa tefser-d apṛutukul ɣef ikayaden iseknanen i Kuṛunavirus amaynu, yettwasnefli sɣur ugraw n imsenvirusen deg usganfu n Charité (Lalman).[55]

Agzay anarum[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Deg wakud yezrin, yelɣet-d yiwen n umasay n Marikan ɣef wecraṭ anarum i wvirus. Akken id yettwabeyyen seg imasayen n tdawsa tazayezt i wseɣḍel (atḥeqqeq) seg kra n tigezt (acraṭ) tanarumt war ccek yesri (yuḥwaj) aseggas neɣ aseggas d uzgen[56] Deg wass n 16 meɣres, yiwet n tewzayt isem-is Jennifer Haller tewwet-d tissegnit seg tigezt tanarumt deg wammas n tignatin n Seattle deg ugezdu n Washington.[57][58]

Ẓeṛ daɣen[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Imniren[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

  1. Talɣa:Asgayet s uɣmis akadim
  2. Talɣa:Amnir n web/fsus
  3. Talɣa:Asgeyyet s uɣmis akadim
  4. Talɣa:Asgeyyet s uɣmis akadim
  5. BBC Kuṛunavirus d tasakrart tamadlant. Archived 2020-03-11 at the Wayback Machine
  6. Talɣa:Amnir n web/fsus
  7. Talɣa:Amnir n web/fsus
  8. Talɣa:Amnir n web/fsus
  9. Talɣa:Amnir n web/fsus
  10. Talɣa:Asgayet s uɣmis akadim
  11. Talɣa:Asgayet s uɣmis akadim
  12. Talɣa:Amnir n web/fsus
  13. Empty citation (help)
  14. Talɣa:Asgeyyet s isali
  15. Talɣa:Amnir n web/fsus/afrensaw.
  16. Talɣa:Amnir n web/fsus
  17. Kampf, Günter; Todt, Daniel; Pfaender, Stephanie; Steinmann, Eike (6 fuṛaṛ 2020). "Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and its inactivation with biocidal agents". Journal of Hospital Infection. Elsevier. doi:10.1016/j.jhin.2020.01.022. PMID 32035997. Retrieved 15 February 2020. Unknown parameter |akala n ufaylu= ignored (help); Unknown parameter |azmez n ufaylu= ignored (help); Check date values in: |date= (help) Free to read
  18. Talɣa:Amnir n web/fsus
  19. Talɣa:Amnir n web/fsus
  20. . doi:10.1101/2020.02.10.20021675 – via medrxiv.org. Unknown parameter |akala n ufaylu= ignored (help); Unknown parameter |aɣmis= ignored (help); Unknown parameter |azmez n ufaylu= ignored (help); Unknown parameter |amezwar5= ignored (help); Unknown parameter |akala= ignored (help); Unknown parameter |azmez= ignored (help); Unknown parameter |aneggar3= ignored (help); Unknown parameter |aneggar2= ignored (help); Unknown parameter |aneggar1= ignored (help); Unknown parameter |amezwar2= ignored (help); Unknown parameter |tasniwin= ignored (help); Unknown parameter |aneggar4= ignored (help); Unknown parameter |amezwar4= ignored (help); Unknown parameter |azwel= ignored (help); Unknown parameter |amezwar1= ignored (help); Unknown parameter |aneggar5= ignored (help); Unknown parameter |amezwar3= ignored (help); Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  21. Talɣa:Amnir n web/fsus
  22. . doi:10.1038/d41586-020-00364-2. Unknown parameter |azmez= ignored (help); Unknown parameter |taɣmist= ignored (help); Unknown parameter |aneggar= ignored (help); Unknown parameter |Akala n ufaylu= ignored (help); Unknown parameter |azmez n ufaylu= ignored (help); Unknown parameter |amezwar= ignored (help); Unknown parameter |azwel= ignored (help); Unknown parameter |akala= ignored (help); Unknown parameter |tutlayt= ignored (help); Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  23. ECDC (14 February 2020). European Centre for Disease Prevention and Control. Outbreak of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2): increased transmission beyond China − fourth update. ECDC (Risk Assessment): Stockholm; 2020. Archived 2020-02-15 at the Wayback Machine
  24. . doi:10.1101/2020.01.22.914952. Unknown parameter |aneggar 2= ignored (help); Unknown parameter |akala n ufaylu= ignored (help); Unknown parameter |azmez= ignored (help); Unknown parameter |aneggar= ignored (help); Unknown parameter |amezwar= ignored (help); Cite uses deprecated parameter |displayauthors= (help); Unknown parameter |azwel= ignored (help); Unknown parameter |aɣmis= ignored (help); Unknown parameter |azmez n ufaylu= ignored (help); Unknown parameter |tasniwin= ignored (help); Unknown parameter |azmez n tuwwṭa= ignored (help); Unknown parameter |aneggar3= ignored (help); Unknown parameter |akala= ignored (help); Unknown parameter |amezwar2= ignored (help); Unknown parameter |amezwar5= ignored (help); Unknown parameter |aneggar4= ignored (help); Unknown parameter |aneggar5= ignored (help); Unknown parameter |amezwar4= ignored (help); Unknown parameter |amezwar3= ignored (help); Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help); Invalid |display-authors=1 (help)
  25. Talɣa:Cite biorxiv
  26. Talɣa:Amnir n web/fsus
  27. Talɣa:Amnir n web/fsus
  28. Talɣa:Amnir n web/fsus
  29. Talɣa:Amnir n web/fsus
  30. 33,0 et 33,1 Talɣa:Amnir n web/fsus
  31. Talɣa:Amnir n web/fsus
  32. Talɣa:Amnir n web/fsus
  33. Talɣa:Amnir n web/fsus
  34. Talɣa:Amnir n web/fsus
  35. . doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. ISSN 0140-6736. PMID 31986264. Unknown parameter |tutlayt= ignored (help); Unknown parameter |amezwar 5= ignored (help); Unknown parameter |amezwar5= ignored (help); Unknown parameter |amezwar= ignored (help); Unknown parameter |azwel= ignored (help); Unknown parameter |azmez n ufaylu= ignored (help); Unknown parameter |aneggar2= ignored (help); Unknown parameter |aɣmis= ignored (help); Unknown parameter |amaddad= ignored (help); Unknown parameter |akala= ignored (help); Unknown parameter |akala n ufaylu= ignored (help); Unknown parameter |azmez= ignored (help); Unknown parameter |aneggar4= ignored (help); Unknown parameter |Uṭṭun= ignored (help); Unknown parameter |aneggar5= ignored (help); Unknown parameter |aneggar= ignored (help); Unknown parameter |amezwar2= ignored (help); Unknown parameter |aneggar3= ignored (help); Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  36. Talɣa:Amnir n web/fsus
  37. Talɣa:Amnir n web/fsus
  38. Talɣa:Amnir n web/fsus "Archive copy". Archived from the original on 2020-01-26. Retrieved 2020-03-28.CS1 maint: archived copy as title (link) CS1 maint: BOT: original-url status unknown (link)
  39. Talɣa:Amnir n web/fsus
  40. Talɣa:Amnir n web/fsus
  41. Talɣa:Amnir n web/fsus
  42. Talɣa:Asgayet s uɣmis
  43. Talɣa:Amnir n web/fsus
  44. Talɣa:Amnir n web/fsus
  45. Talɣa:Amnir n web/fsus
  46. Talɣa:Amnir n web/fsus
  47. 51,0 51,1 et 51,2 Tuccḍa n temsisɣelt: Balise <ref> incorrecte : aucun texte n’a été fourni pour les références nommées :1
  48. Talɣa:Amnir n web/fsus
  49. Talɣa:Amnir n web/fsus
  50. NCBI: Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1, complete genome Archived 2020-01-14 at the Wayback Machine
  51. Talɣa:Amnir n web/fsus
  52. Empty citation (help)
  53. Empty citation (help)
  54. Empty citation (help)