Lezzayer : Tameẓla gar ileqman
Ajerriḍ 59: | Ajerriḍ 59: | ||
* 5- [[Batna]] neɣ Tbatent |
* 5- [[Batna]] neɣ Tbatent |
||
* 6- [[Bgayet]] |
* 6- [[Bgayet]] |
||
* 7- [[ |
* 7- [[Tibeskert]] neɣ Biskert |
||
* 8- [[Beccar]] |
* 8- [[Beccar]] |
||
* 9- [[Blida]] |
* 9- [[Blida]] |
||
Ajerriḍ 66: | Ajerriḍ 66: | ||
* 12- [[Tbesa]] |
* 12- [[Tbesa]] |
||
* 13- [[Tlemsen|Talimsen]] |
* 13- [[Tlemsen|Talimsen]] |
||
* 14- [[ |
* 14- [[Tihert]] neɣ Tyaret |
||
* 15- [[Tizi Wezzu]] |
* 15- [[Tizi Wezzu]] |
||
* 16- [[Dzayer (tamanaɣt)]] |
* 16- [[Dzayer (tamanaɣt)]] |
||
Ajerriḍ 74: | Ajerriḍ 74: | ||
* 20- [[Sɛida]] |
* 20- [[Sɛida]] |
||
* 21- [[Skikda]] |
* 21- [[Skikda]] |
||
* 22- [[Sidi bel |
* 22- [[Sidi bel Ɛebbas]] |
||
* 23- [[Ɛennaba]] |
* 23- [[Ɛennaba]] |
||
* 24- [[Galma]] |
* 24- [[Galma]] |
||
| |
| |
||
* 25- [[Qsenṭina]] neɣ Sirta |
* 25- [[Qsenṭina]] neɣ Sirta |
||
* 26- [[ |
* 26- [[Lemdiyya]] |
||
* 27- [[Mustɣanem|Mustɣalim]] |
* 27- [[Mustɣanem|Mustɣalim]] |
||
* 28- [[Msila]] |
* 28- [[Msila]] |
||
* 29- [[Mɛesker]] |
* 29- [[Mɛesker]] |
||
* 30- [[ |
* 30- [[Warglen]] neɣ Wargren |
||
* 31- [[Wehran]] neɣ Ihran |
* 31- [[Wehran]] neɣ Ihran |
||
* 32- [[ |
* 32- [[Lbayyeḍ]] |
||
* 33- [[Illizi]] neɣ Aleẓi |
* 33- [[Illizi]] neɣ Aleẓi |
||
* 34- [[Burǧ bu |
* 34- [[Burǧ bu Ɛririǧ]] |
||
* 35- [[Bumerdas]] |
* 35- [[Bumerdas]] |
||
* 36- [[Ṭṭerf]] |
* 36- [[Ṭṭerf]] |
Lqem n wass 29 Meɣres 2014 à 17:34
Talɣa:INFOBOKSDZAYER Dzayer (izwel unṣib: Tagduda Tamagdayt Taɣerfant Tadzayrit). Tezga-d tamurt n Dzayer g Tafriqt ugafa, nettat d tamurt i meqqren g tajumma ines g yal amenẓaw n tafriqt (deg asmi tevḍa tamurt n Sudan ɣaf ssin), zgan-d g tilisa ines s ugafa ilel agrakal, s ugafamalu Tunes, s umalu Libya, s unzulamalu Nijer, s unzulataram Mali akk d Muritanya, ma s tama utaram tella tamurt n Merruk.
Tamurt n Dzayer d ameslad n tadukli n iɣlanen seg wass ass mi tewwi-d azarug-ines sɣur Fransa, tadukli n timura n tafriqt, d tamdunt taɛrabt, d tadukli n umezɣan aɛrab Maɣreb aɛrab.
G tmendawt n Dzayer nnan-d belli tamurt n Dzayer d tamurt tineslemt, taɛrabt d tamaziɣt, d annect a i bennun tinekkit (l’identité) n wegdud adzayri.
Aẓar n isem "Dzayer"
Isem n tmurt n Dzayer yeffɣ-ed seg isem n tamanaɣt ines axaṭer taslekt n tmurt n Dzayer tebda-d g s tamdint n Dzayer, isem s trumit « Algérie » yuɣal-ed amenṣab g 14 tuber 1839 sɣur Antoine Virgile Schneider aneɣlaf n imenɣi, yenna-d amezray Eugène Guernier : « labud ad yesɛu tayra anegrez tammawt iwacu Fransa tefka isem i tessufeɣ g taɛrabt… yerna yezmer a nesteqsi iman nneɣ iwacu irgazen isertiyen irumiyen ur fkin ara issem n Tanumedt, neɣ tamurt n Leqbayel, neɣ Tamuritanit. maca Fransa tessen mliḥ izri ines.».
Isem n Alger (Aljé) issem aɛewwaj arumi n issem "Alguère" s takatalant, angaru aki yeffɣ-ed g teɛrabt "ğazayer", Jazayer issem i s-yefka Buluɣin mmis n Ziri win i d-ixelqen tadinastit tazirit ass-nni mmi yesekka tamdint n Dzayer g useggas n 960 f agaluz n tamdint taqdimt i yesɛan isem s trumant Icosium, yefka-yas issem n Dzayer at Mezɣenna, caḍen izegzziyen i fkan i lmeɛna n issem aki i yetwafken sɣur Buluɣin Mmis n Uziri. Azzegzi amezwaru yenna-d belli issem n Dzayer yetwakkes g tigzirin i yellan zdat asagen n tamdint n Dzayer s teɛrabt (al-Jaza’ir) الجزائر, s teqbaylit, tigzirin n at mezɣenna, Neɣ awal n “tagzirt” yezmer (akken i ɣilen arakalen inselmen n tallit talemmast) ad yini igger i yellan ger illel d Seḥra igger i yezmer a tilli gyes tameddurt, “tagzirt n tmeddurt”. Azzegzi angaru yenna-d belli issem ad yillin fkan-t feljal tajmilt n baba-s n Buluɣin, Aziri mmis n Menad , ihi, issem n Dzayer ad yilli yusa-d g D’ziri, s tmaziɣt, Tiziri(lmaɛna ines tafat n wayur/waggur), Mezɣenna yezmer daɣen ad tili talɣa tetwaɛerreb n Imezɣen ayen aɣ-d-yefk : “Tiziri n at Imezɣan”. Imuzdaɣ n Dzayer tamanaɣt qqaren adziri/tadzirit (dziri/dziriya) fakken ad ssiwlen i imuzdaɣ n tamanaɣt.
Amezruy
Tislamit n Dzayer
Ass mi teγli Roma, yrnan s-deffiris iwendalen, llan i bizantiyen imidusen dacu yeğa bac ad ilin aṭas n tigeldiwin timaziγin timecṭaḥ g Arris daγen, kra degsent ugin y mir-id ussan inselmen ger 665 d 708, g useggas n 665, iɛraben ẓedmen i tikkelt tamenzut f Tafrikt u gafa armi (tamezɣa) g useggas n 683 yeṭṭef Sidi Ɛuqba aḥelli. Cciln azbu n tageldunt Dihya, g aseggas n 708 uɣalen imaziɣen timdefirt maca ɣelbenten iɛraben, ihi ṭfen tamurt imaziɣen, yǧan ajjed nsen d tutlayt nsen igejdan.
Acu-t usxarbubec agi, nutni (At udabu) uran amezruy nneɣ s "la gomme" kunwi aɣ tesxarbubucem(t) da-gi, arut amezruy n tidet a yarrac nneɣ !
Taslekt tafransit
Tufad Fransa imerwasen n Bakri d Bucnaq d sebba faken atekcem ar Dzayer su sagen n Sidi Freǧ g useggas n 1830
Tagrawla n nuwember
ass n 31 tuber 1954 llan iserdasen idzayriyen sewjaden (ttheggin) i imenɣi, ggunin (arjan) ass n tatusant n irumiyen imi llan marra deg yiḍ netmaɣra, ttun iman-nsen, maca g idurar iserdasen wten (ssufɣen) tarṣaṣt tamenzut f 00:00, akka i tebda ( tekkmassa) tegrawla n ugdud i yellan ddau uḍar n temharsa (colonisation) n Fransa.
Tewwwi-d azarug -ines ass n 5 yulyu aseggas n 1962, tkecm-itt Fransa di yulyu n 1830 ass mi tella s ddaw n tecḍat n Turk taɛutumanit. Am wakken i s-yenna Ccix Muḥand u Lḥusin:
- Ikecm-ed Urumi di ṣṣif
Ad iffeɣ s ssif
Di ṣṣif
Qbel lexrif...
Tedda ledzayer abrid yeččur s yisennanen tebda amezruy -ines g wass mi tegred tagrawla n umenzu n wember 1954 deg wedrar n Wawras, ymagred ass n tatusant lɛid (adriz) n irumien. refden-tt irgazen d tlawin am Ɛebban Remḍan, Ḥusin At Ḥmed, kolonel Uɛamran, Musṭafa U Bulɛid, Muḥamed Buḍyaf, Ḥasiba Ben Buɛli, Ferḥat Ɛebbas, Xiḍer, cadhen ismawen-nsen d ayen i d-fkan i ledzayer.
Tarakalt
Tamurt n Dzayer d tamurt tamenzut i meqqren akk ɣef timura n tigrakalin s tajumma ines, d tamurt tis snat i meqqren g timura n umenẓaw n Tafriqt, tesɛa tamurt n Dzayer g tama n wenẓul amur amoqran nu nezruf ismis Sehra. deg ugafa, aṭlas atelli
Tarakalt tadeblant
Twabḍa tamurt n Dzayer i 48 igezda, yal agezdu iggenses aferdis adeblan GGG agraw aɣerfan n ugezdu yetf-itt lwali atisers aselway n tagdudt, yal agezdu yebḍa ɣef asunen, yal asun yebḍa ɣef tiɣiwanin agraw aɣerfan aɣiwani, taɣiwant atefren imanis aselway ines (amɣiwan) Tikelt taneggarut g y tetwabḍa gyes tamurt n Dzayer studebla tella deg useggas n 1985
Tamendawt n Lzzayer fernen-tt idzairiyen g useggas 1963 tebḍa f 48 tigezdeyin:
|
|