Imuhaɣ

Si Wikipedia, tasanayt tilellit.
Itergiyen
Kel Tamasheq
ⴾⵍ ⵜⵎⵛⵈ
Leḥsab
c. 3 imelyan
Timnaḍin akked amur ameqqran n yimezdaɣen
 Nnijer 2,116,988[1]
 Mali 536,557[2]
 Burkina Faso 370,738[3]
 Lezzayer 25,000–150,000
 Tunes 2,000 (nomadic)
Tutlayin
Tutlayin titergiyin (Tamaheɣt, Tamaceɣt, Tamajeɣt, Tawellemt), Ddarja n Tefriqt Ugafa, Tafransist, Taɛrabt taḥasanit
Ddin
Islam
Igududen wid ay asen-yettilin
Imaziɣen nniḍen

Imuhaɣ (s tutlayin titergiyin: ⴾⵍ ⵜⵎⵛⵈ) d aɣref amaziɣ yettidiren deg Uneẓruf Ameqran n Tafriqt n Ugafa. Akal-nsen d Aneẓruf (Idurar n Tasili, n Ayer di Nijir).

Tudert-nsen[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Imi ay zgan ttinigen ɣef uḍar nutni yakk d taksa-nsen (iɣersiwen-nsen d ileɣman) seg wadeg ɣer wayeḍ, wwḍen ɣer waṭas n tamiwin n Tferka. Imuhaɣ mmerwayen (xulḍen) d waṭas n aɣref ifriqiyen id-ten-yudsen (iqerben) neɣ yellan ɣer tama-nsen, nitni fkan-asen daɣ-nni wwin-d aṭas seg-sen. Ass-a, Imuhaɣ d wid yettilin Nijir d Mali, am akken i llant kra n tɣerfin deg-sen kra n trebbaɛ-nsen di Ččad, Burkina Faso akk d Nijirya.

Deg wenḍul n Uneẓruf (Nijir akk d Mali), aṭas n yegduden ifriqiyen ay yettidiren ɣer tama n Yimuhaɣ, nezmer ad d-nebder seg-sen Ibambaraten, Ifulanen akk d Yisarakuliyen. Kra seg yegduden-agi kessen lmal am Yimuhaɣ, di lweqt i deg wiyaḍ xeddmen tafellaḥt neɣ akal. Tuɣ (yella), wakal n wenẓul n Uneẓruf kkan (uɣent) deg-s isaffen, d aya ay t-yerran d agilal, amakkn yelha (igarrez) i tmekrazt.

Aẓar n wawal[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Awal Amuhaɣ deg asuf, Imuhaɣ deg asget neɣ daɣen Kel Tamacaq ad yaf aẓar-is deg awal Amaziɣ, Imaziɣen deg asget. D aɣdebbu n imuhaɣ i yeǧǧan ad yeḍru cwiṭ n usnifel ger wawalen agi, maca di tilawt d yiwen.

Isem n tutlayt Tamacaq yekkad seg Tamaziɣt.

Iderman[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Di timiḍi wis 19, akal n Imuhaɣ yebḍa gar timweyawin, tal yiwen yeḥkem fell-as yiwen Umenukal (Amenukal), akked kra n yemɣramen imeqqranen seg tal teqbilt. Gar-asen ad naf:

Imeqranen i yelan (yesɛan) azamul n Amenukal (Ameqran) llan :

  • Amattaza, seg Lisawan
  • Abu Ag Ajaku, seg Tamisgida
  • Afadandan, seg Lisawan
  • Karidanna, seg Iwillimmiden
  • Waisimudan, seg Iwillimiden
  • Aljilani Ag Ibrahim, seg Iwillimiden
  • Busari Ag Axmad, seg Iwillimiden
  • Musa Ag Amastan, seg Kel Ahaggar
  • Ibrahim Ag Abakkada, seg Kel Ajjer
  • Amud, seg Kel Ajjer
  • Maxammad Ag Katami, seg Iwillimmiden
  • Balxu, n Kel Ayer
  • Wan Aguda, seg Kel Faday (Kel Ayer)
  • Ahitaɣal, si Kel Ahaggar
  • Axanuxan, n Kel Ajjer
  • Xadaxada, n Iwillimiden
  • Alxurer, n Iwillimiden
  • Bazu, Iwillimiden
  • Maxammad Wan Ag Alxurer Iwillimiden
  • Abdurrexman Tagama, n Kel Ayer
  • Hammed Almumin Iwillimiden
  • Fihrun Ag Amansar, seg Iwillimiden
  • Atisi Ag Amellal n Kel Ahaggar
  • Axamuk Ag Ihemma n Kel Ahaggar
  • Bay Ag Axamuk n Kel Ahaggar
  • Xamzata Ag Maxammad, n Iwillimiden
  • Adaber Ag Maxammad d Amenukal amaynu n Kel Ahaggar

Taɣbalut[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

  1. "The World Factbook". Central Intelligence Agency. Archived from the original on 2020-04-24. Retrieved 2016-10-08., Niger: 11% of 18.6 million
  2. Pascal James Imperato; Gavin H. Imperato (2008). Historical Dictionary of Mali. Scarecrow. p. lxxvii. ISBN 978-0-8108-6402-3., Mali: 3% of 17.9 million population
  3. "The World Factbook". Central Intelligence Agency. Archived from the original on 2020-04-24. Retrieved 2016-10-08., Burkina Faso: 1.9% of 19.5 million

http://amastan1.tripod.com/ Archived 2011-07-17 at the Wayback Machine (Ɛumar Muffek)