Izinzer

Si Wikipedia, tasanayt tilellit.
Izinzer
Tasensartut
TageldaAnimalia
Adu-tgeldaEumetazoa
AdurArthropoda
AsmilInsecta
Afelafesnaholometabola (fr) Endopterygota
tafesna Coleoptera
Linnaeus, 1758

Izinzer (Assaɣ ussnan: Coleoptera) d tafesna n ibureɣsen yeṭṭafaren afelfesna n tgensefriwin deg wadusmil n temsefriwin[1][2][3].Tilmas-is yettwassnen ugtent s waṭas, anda ttawṭent ɣer 400.000 n telmas neɣ ayen yegdan 40% n yiburɣas i d-ittwasnemlen, ayen i d-immalen d akken iznezren i d ibureɣsen yakk ɣef wacu i d-yella usenmel d weglam ugar n ibureɣsen niden, anda i d-ssiliɣen azal n 30% n tudert yettwassnen acku llant wazal n 5 alamma d 8 n imelyan n telmas yettwassnen d tid Ur nettwassen.

Dɣa, ar tura mazal yettili-d usnirem d tifin n telmas timaynutin war tamuɣli ɣer telmas inegren neɣ tid yuɣalen d azṛu[1]. Izinezren ttidiren deg wamur ameqran n twennaṭin, ama deg yigran, deg tẓegwa neɣ deg tneẓrufin maca ur ttidiren ara deg yideggan anda yettili usemmiṭ am Antraktika.

Izinzer itett imɣan d traɣlalin d wadalen, akken iy tteɣẓaẓ isekla imidduren d wid yeɣlin s agensu n tadriwin-nsent. Akken i llant kra seg telmas-is d tigemrawin tetten ibureɣsen niden neɣ deg tikwal niden tetten ula d yifrax n yigṭaṭ.

Tamhazt[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Isurrifen n tudert n izinzer

Izinezren ttemyarawen s temhazt tummidt*[2] Archived 2022-03-28 at the Wayback Machine anda tawtemt tessrusay seg kra n imṛawen, n twinas alama d igimen n tmellalin deg teɣzi n tudert-is, deg yal tikkelt tessrusay timellalin-is deg wadeg imezgi anda yettili wučči i tkeččawin-is mi ara ad frurxent. Yerna tikeččawin n izinzer mgaradent ɣef tkeččawin n ibureɣsen niden deg tmeẓrit-is taqurant d yixef-is amsulles akken i llan yiriwen deg yimi i twaffẓa d yimrujen n wesgunef deg tɣzi n tfekka-ines.

Amyaraw d tikeli[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Sin n izinezren n yiferran ttemsiknen

Deg talit n usiken, izinezren sskanayen-d tikeli tukrist, anda tikdi (rriḥa) tga d amur axatar deg temhelt n usiken. Ma yella ɣer kra n telmas n twacult n nicrophorus yettili-d umennuɣ gar n twetmin anda tid-ak yettwarnan (yettwaɣlaben) tteffɣent seg wannar n usiken s umṭafar anda i d-ttegrayen anagar izinezren ussisen (ijehden) i usegger n usiken yakk d izenzer ussis.

Deg tuget n tegnatin tettili-d tallit n usiken d tin meẓẓiyen anda tettawi kra b tsinin neɣ tesdatin. Maca ɣer kra n telmas tettkemmil temhalt n wuggi aṭas n tesragin anda i d-tettili tuddit n uẓẓel seg iwetmen ɣdr twetmin sin akin tteylullusent tmellalin i wakken ad ttwasersent, dɣa asrusu n tmellalin yemgarad seg telmest ɣer telmest niden, acku kra n telmas ssrusayent timellalin-nsent deg yiferran n yimɣan ma d tilmas niden zeṭṭen-tt-d tadliwin n weɣris deg yiferran n yimɣan sin akin ad ssersent deg-sent timellalin i wakken ad ttwaggẓent akken iy ssefk. Akken daɣen i llant telmas yeɣɣazen igedfen deg umezzur neɣ zdat am uẓerri iggaren timellalin-is s agensu (daxel) n yiẓẓan sin akin ad ten-yerr d tuzza (tamdurant) w ad tizzuɣer s yiṭarren-is n deffir ɣer wangu-ibes [3].

Tiwaculin[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Imniren[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

  1. Anagraw n isalan imsesmiliyen ummid ITIS Tafesna n izenzer Azemz n unekcum 01 ɣuct 2013 Archived 2017-06-10 at the Wayback Machine
  2. Ammas aɣelnaw i yisalan n teknudert (s Teglizit) NCBI Tafesna n izenzer Azemz n unekcum 01 ɣuct 2013 Archived 2020-01-22 at the Wayback Machine
  3. Tanda n taxonomicon (s Teglizit) Taxonomicon Tafesna n izenzer Azemz n unekcum 01 ɣuct 2013 Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine