Crif Bubeɣla

Si Wikipedia, tasanayt tilellit.

Muḥemmed Lmaǧed Ɛebdelmalek yettwasnen s yisem n Crif Bubeɣla , d agrawliw azzayri id-bedden mgal yifransisen di tazzwara n unekcum-nsen, ɣer Lezzayer , ilull deg useggas n 1820 .

Crif Bubeɣla
Tameddurt
Talalit 1820 , deg umalu n Lezzayer , kra qqaren-d di Ssɛida
Taɣlent azzayri
Lmut 24 duǧember 1854 di Burǧ Buɛririǧ ( Lezzayer
Amahil

Yettwassen s usenker-ines n tegrawla yeṭṭfen isem-is deg ɣuct 1851 , mgal ucengu afransis deg temnaḍt n udrar n Ǧerǧer ( tamurt n Leqbayel meqqren ) i yessenker mi yeddukel d Lalla Faḍma N Sumer .

Ikemmel tagrawlaa-agi armi yemmut deg wass n 24 duǧember 1854 , ideg yemmut deg umennuɣ deg yidurar n Lbiban deg tɣaltin yulin , deg temdint n Burǧ Buɛririǧ .

deg 5 yulyu 2020 , wwin-d ayen id-yeggran seg yiɣsan-is ɣer Lezzayer , imi wwin yirumyen iɣsan-is mi t-nɣan ɣer usalay n umdan deg Paris , ɣer tama n 24 n yigrawlien izzayriyen i wumi teḍra-asen akka am Bubeɣla , meḍlen,-t deg tmeqbert n Lɛalya deg Lezzayer tamanaɣt .

Timẓi[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Crif Muḥemmed Lmǧed ben Ɛebdelmalek , i ysemma Nureddin Ɛebḍennur n Wat Wasif " Selṭan-nneɣ " , qqaren-as daɣen : " Bu Ssif " , wigi sebganayen-d azal is-yettunnefkan , iɣaraten-agi llan ɣer ttama n " bu n tserdunt " ( Bubeɣla ) . Bu ssidf agi yettunnefka-as imi yelmla itekka ɣer seyyafa yeddan d ugeldun Ɛebdelqader , Yunag-d seg umalu n tmurt ( si leǧwayeh n Ssɛida ) ɣer Sur Lɣezlan , imi kecmen yirumyen tamnaḍt-a i seg id-yerwel ,  di taggara , yextar  Lqelεa n Ayt Ɛebbas akken ad yebdu dinna aheyyi i tegrawla mgal yifransisen , s lemɛawna akked yiderman iɣelnawen .

Tazzwara n tegrawla[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Mi iheyya iman-is , yezḍem ɣef Ɛzib Crif Ben Ɛli , ccix n zawya deg Yicellaḍen yernu d lbacaɣa i yxeddmen d yirumyen , yerfa imi ulac d acu ixedmen akken ad t-ḥudden d ayen i ten-yerran ad bnun tamnaḍt n yiserdasen deg Wat Menṣur , yeṭṭef-itt ukulunil Bubriṭ , Iɛawed Bubeɣla azḍam ɣef Yicellaḍen maca abrid-agi ur yuwid- ara ɣer yiswi-ines , ɣef way-agi yuɣal ɣer Lɛerc n Wat Mlikec , i yerra d amas n yimihiyen-is . Ikemmel deg tiwḍin n yiserdasen iṛumyen armi i tent-rra tmara ad uɣalen ɣer deffir ; ɣer udrar n Ǧerǧer , imiren rnan-d yiderman-nniḍen ɣer yidis-s .

Dinna , i yesselḥeq Bubeɣla ad yesseɣli tarbaɛt n yiserdasen ifransisen ɣer tama n Buɣni , deg wass n 18 ɣuct 1851 . . Mi ččan tiyita qqimen yiserdasen irumyen s ddaw n lamer n ujiniral Bilisyi ddawaren ɣef yigrawliwen di temnaḍt n Leqbayel i wayyur s lekmal-is . Mi d-yuɣal ɣezr Wat Mlikec , yessewseɛ axeddim-is armi d temnaḍin n Leqbayel yettḍillin ɣef yilel . armi d 25 yennayer 1852 mi ḥwaǧen 3000 n yiserdasen akken ad ɛiwden alluy n ubrid gar Bgayet d Leqṣer , mi yečča tiyita tamaynut , yebda anadi ɣef yigrawliwen ara yilin ɣer tama-s , armi d 19 yunyu mi t-ḥuza terṣast mi yella yettnaɣ deg taddart n Tiɣilt Meḥmud ( ɣer tama n Suq Letniyen ) .

Asewseɛ n tegrawla[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Yurǧa armi d 1853 , mi ceyyɛen kra seg yiserdasen ifransisen i yellan di Lezzayer akken ad nnaɣen deg Lqerm ( tezga-d gar Rrus d Ukranya ) akken ad yessaki tagrawla-ines , yeɛreḍ ujiniral wulf ad yessexsi tagrawla seg temnaḍt n Yiɛeẓẓugen maca ur yelḥiq ara . D anembaḍ n temnaḍt Randdun deg taggara i yxeddmen tuffɣiwin s lemɛawna i as-d-fka Fransa deg ttnaṣfda n 1854 , iswi-inrs d asseɣli n Wat Jennad yeddan d Bubeɣla , yekcem taddart n Uɣrib , yezḍem ɣef Wat Yeḥya d Wat Ijjer , xas akenni yewser azal n 94 n yiserdasen yemmut d 539 i yjerḥen , Crif Bubeɣla yettwajerḥen yuɣal-d ɣer Wat Mlikec , ideg ikemmel asegɛed n yiserdasen-is , yelḥeq ad yeddukel d  Lella Faḍma N Sumer , maca yettwanɣa deg 26 duǧember 1954 ɣef ufus n Lexḍer ben Lḥaǧ Ḥmed Lmeqqrani ( gma-s n Muḥemmed Lmeqqrani ) . Syin , Lella Faḍma terra irumyen ad sutren aḥbas n umenɣi , mi xesren di tnegluft n Teckirt 800 n yiserdasen gar-asen 56 n yiɣellaten , ur teɣli ara tegrawla armi d 1857 .

Tajmilt[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

seg wass-nni iger-nni deg Tiɣilt Meḥmud qqaren-as Beɣla , imi ur ilaq ara ad ttun ayen akk yexdeem urgaz-agi lijal n tmurt-ines , ula di Suq Letnoyen yella wadeg isem-is Bubeɣla

Wali daɣen[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Iḍrisen yessɛan assaɣ[ẓreg | ẓreg aɣbalu]