Mhenni n Wizgan

Si Wikipedia, tasanayt tilellit.
Mhenni n Wizgan
Tameddurt
Amahil

Mḥenni, di tidett Mḥenni At Waɛmiruc, illul ass n 3 dujember 1938 deg Wizgan. Mhenni yesɛeda temẓi-s deg taddart-is At Wizgan, i d-yezgan 65 km ɣef usamer n Tizi Wezzu. Asmi yesɛa 8 yiseggasen, yekcem ɣer ulmud amenzu deg uɣerbaz n tlata iwmi sawalen tura At Yexlef.

Aseggas n 1952, yunag ɣer Fransa, tamdint n Marseille akked jeddi-is akken ad ikemmel almud-ines, rnu yelmed lḥirfa n uḥeddad neɣ alsaq n wuzal (soudeur).

Asmi i d-yuɣal ɣer tmurt deg useggas n 54, tendeh tnekra n Lezzayer. Lɛesker n tmurt n Fransa ttnadin ɣef Mhenni yellan iqeddec lawan-nni mgal-nsen. Ur sawḍen ara ad t-id-ṭṭfen, yuɣal ɣer wansa i d-yekka, ɣer temdint n Marseille aseggas n 1955.

Din kan, yekcem deg umenuɣ meqqren ɣer yidis n watmaten-is yellan deg la fédération de France n FLN aseggas n 1957. Ula deg temdint n Marseille ur yemniɛ ara, ttnadin fell-as iɣallen n laman n tmurt n Fransa, tettunefk fell-as ad yerwel ɣer tmaneɣt n Fransa Lpari, s lekwaɣeḍ ur nseḥḥa ara. Dinna, yekcem ɣer terbaɛt tanaẓurt n FLN i iqedcen s tuffra deg leqhawi akked deg yibisṭruten izzayriyen. Gar inaẓuren-agi, ad d-naf Ccix Misum, Ḥnifa, Abcic Belɛid, Akli Yeḥyaten, Yusef Abjawi, atg. Tarbaɛt-a tqeddec aṭas ɣef tegrewla n Lezzayer, ad sakin win yellan yeṭṭes, sfaqen win yellan yeɣfel s ccnawi-nsen d tceqqufin-nsen n umezgun, xas akken tegget fell-asen lɛessa d leḥris. Mhenni yesekles sdis (6) n tezlatin i d-yettɛeddayen lawan-nni deg radyu n Fransa gar-asent tamaɛzuzt n wul-iw, ay aberrani , ay abeḥri.

Asmi i d-yusa ɣer tmurt n Lezzayer deg useggas n 1963 akken ad yesteɛfu kra wussan, yemlal d Colonnel Muḥend Ulḥaj i as-yennan : « dagi ara-teqqimḍ i tmurt n Lezzayer nesɛa Radyu. » Mhenni yeqbel tiɣimit di tmurt-is. Syen Muḥend Ulḥaj iwessa Muḥemmed Ḥilmi, yenna-as « Ɣurek aqcic-agi, awi-t yid-k ɣer rradyu. » Deg lawan-nni, Mhenni yesɛa 24 yiseggasen kan di leɛmer-is. Dinna radyu tessekcem-d inaẓuren ixedmen s waggur, ideg llant trebbaɛ n uẓawan d trebbaɛ n umezgun ideg yekki Mhenni. Ticeqqufin n umezgun ttɛeddint-d yal ddurt. Taceqquft ideg d-yurrar i tikelt tamezwarut d tin iwumi qqaren “Amezruy n umeɣras”. Aseggas n 1964 , Mhenni iɛedda comédien profissionnel s wudem unsib.

Aseggas n 67, yesɛa tadwilt iwumi qqaren “Leɛyub n ddunit” iḥemmlen aṭas imsefliden deg lawan-nni, rnu ixeddem ticeqqufin n umezgun s ccnawi akked les Sketchs s wazal-nsen. Yelḥa-d amecwar almi d taggara n useggas n 79. Deg umecwar-agi i d-yewwi yegla-d s tlalit n yiwet n tizlit mucaɛen aṭas deg yiseggasen n 70 “Zejiga”. Mhenni yeqdec aṭas ɣer yidis n yinaẓuren meqqren gar-asen Muḥemmed Ḥilmi, Saɛid Ḥilmi, Ben Muḥemmed, Muḥemmed Ben Ḥanafi, Acruf Idir, Anissa, Ǧamila, Newwara d wiyaḍ i yesulin deg ccan n radyu n teqbaylit.

Amenuɣ i yuɛren d win n yiseggasen 70 ɣef temsalt n tmaziɣt, lawan ideg yeqwa lḥers, tuggdin tezdeɣ ulawen n yimdanen, fuden merra maca ulac anda ara d-swen. Maca Mhenni, Ben Muḥemmed d wiyaḍ rẓan asalu, bran i tuggdin, qublen tagnitt ɣas aken tuɛer aṭas, mɛawanen taɛkemt ẓẓayen almi tuɣal fessuset. Mhenni akked yimdukal-is i d-yeswejden amennuɣ n 80 (tafsut n yimaziɣen). Llan teddun ɣef tesdawiyin akked tesnawiyin, cennun i yinelmaden, senɛaten-asen-d ticeqqufin n umezgun, swayes i ten-sakayen ɣef temsalt n tmaziɣt. Tikti agi tekka-d sɣur Mulud Mɛemri, asmi i yenna i Mhenni: « atan arrac-nneɣ ad ten-awin, ɣurwet i d-yegra leslaḥ a Mhenni, ilaq ad sen-tecnum. » Deg yimiren yerna-asen tabɣest, qeddcen nnig tezmert-nsen. Dɣa, din Mhenni yexdem tizlit iwmi yeqqar “tcekreḍ-iyi jeddi-k” akken ad d-yessefhem i tarwa belli sɛan lejdud. Tallit-nni, daɣen, tadwilt n “Iɣennayen n uzekka” i d-sewjaden yal ddurt Crif Xeddam d Acruf Idir, texdem ccɣel-is, sakin aṭas n yilmeẓyen. Rnu tasuqqelt n umezgun “tawrirt yettwattun” di radyu.

Aseggas n 1998, Mhenni yeffeɣ-d lantrit. Yeqqim akken almi d asmi i d-tlul tiliẓri n tmaziɣt (amaṭṭaf w-4). Dɣa, yessawel-as-d Sid Ali Nat Qasi akked Muḥemmed Manesri akken ad yurar deg usaru “yak nniɣ-ak!”