Imaziɣen

Si Wikipedia, tasanayt tilellit.
Imaziɣen
ⵉⵎⴰⵣⵉⵖⵏ, ⵎⵣⵗⵏ
Annay/Akenyal n yimaziɣen
Leḥsab
20–30 imelyan[1][2][3] – 50 imelyan[4]
Timnaḍin akked amur ameqqran n yimezdaɣen
 Lmerruk seg ≈ 14 imelyan[2] ar ≈ 20 imelyan[5][6][7][6]
 Lezzayer seg 9[2] ar ≈ 13 imelyan[6][8]
 Libya ~3,850,000[4]
 Tunes 110,000[9] ar ≈ 389,652[4]
 Fṛansa kter n 2 imelyan[10]
 Tamuriṭanit 2,883,000 (2,768,000[11] & 115,000[12])
 Nnijer 1,620,000[13]
 Mali 850,000[14]
 Biljik 500,000(Including descendants)[15]
 Timura n Wadda 367,455(Including descendants)
 Burkina Faso 50,000[16]
 Maṣer 34,000[17] neɣ 1,826,580[4]
 Kanada 37,060 (Including those of mixed ancestry)[18]
 Israyel 3,500[19]
 Iwunak Yedduklen 1,327[20]
Tutlayin
Tutlayin timaziɣin, ttwurant s Tifinaɣ neɣ s ugemmay Amaziɣ Alatin;
Ddarja n Tefriqt Ugafa (gar Arabized Berbers)
Ddin
Amur ameqqran seg-sen tasunnit.
Lbaqi ttekkin ɣer ifurkawen nniḍen n lislam (Taciɛit, Taɛibadit), Tamasiḥt (ladɣa Taprutistant),[21][22] Tudayt, akked liman aqdim
Igududen wid ay asen-yettilin
At tutlayin tifrusyawiyin nniḍen[23][24][25][26][27][28][29]

Imaziɣen d imezdaɣ ineṣliyen deg tefriqt ugafa, d nutni i yellan d amur ameqqṛan deg yimezdaɣ n Tmazɣa/Tafriqt n ugafa, tutlayt-sen d Tamaziɣt, xas ma yella aṭas deg-sen ass-a la ttmeslayen Taɛrabt.

Imaziɣen ḥerren-d akal d ameqqran, yewweḍ seg wemda n Isiwan, deg Utaram (lɣerb) n Maṣer alamma d Targa Zewwaɣen d Muriṭanya, ɣef yiri n ugaraw Aṭlasi. Yuɣ lḥal, d Imaziɣen i d agdud n Tefriqt awḥid id-iḥerren anect-a n wakal, imi amur ameqqran deg yegduden ifriqiyen-nniḍen, tikwal sɛan kan akal d amecṭuḥ, tikwal bitt, cerken-t akked yegduden-nniḍen. Imaziɣen ttuneḥsaben d agdud n yiri (race) amellal, xas ma yella nettaf gar-asen aṭas n yimibriken d yiberkanen.

Aṭas n Yimaziɣen id-mazal la ttmeslayen tamaziɣt, rnu deg yiseggasen-a ineggura, aṭas n trebbaɛin timaziɣin id-yennulfan i wakken ad wtent ad ḥerzent tutlayt-nsent. Xas ma yella tantalyin (dialectes) i ttmeslayen Yimaziɣen mgaradent si tama ɣer tayeḍ, maca kkant-d akk seg yiwen n uẓar, seg yiwet n tutlayt, yernu yeshel ɣef waṭas n timaziɣin ad msegzunt(msefhament) gar-asent s tutlayt-nsent, xas ma yella mgaradent tentalyin-nsent.

Imaziɣen mazal ṭṭfen deg waṭas n wansayen (lɛaddat), ladɣa wid yettidiren di Merruk akk d Uneẓruf (ṣṣeḥra), dacu kan, ass-a, aṭas n wansayen imaziɣen i yellan ɣef yiri n nnger, la ten-ttaǧǧan medden yernu ur d asen-ttgen ara leqrar. Nnig waya, ula d tutlayt tamaziɣt la tettuɣal ɣer deffir deg waṭas n tamiwin n Tmazɣa, medden la d-ttaǧǧan, ilmeẓyen ur ttlemden ara, dɣa yessefk ad yettwaxdem kra n leqdic s lḥir i lmend n ussukkes n tutlayt di tmiwa-a.

Ass-a llan azal n 45 imelyan n imaziɣen deg ddunit merra.

Iɣsan d iẓuran imqqṛanen n Imaziɣen[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

  • Iznaten (زناتة / إيزناتن )
  • Iẓnagen ( ژناگة / صنهاجة / إيژناگن)
  • Imṣmuden ( مصمودة / إيمسمودن )
  • Iktamen (كتامة / إيكوتامن )
  • Iɣumaren ( غمارة / إيغومارن) 
  • Iguzulen ( جزولة / إيگوزولن) 
  • Igdalen (جدالة / إيگدالن )
  • Imdyunen ( مديونة / إيمديونن )
  • Isedraten ( سدراتة / إيسدراتن )
  • Infzawen ( نفزة / نفزاوة / إينفزاون )
  • Izwawen ( زواوة / إيزواون )
  • Ihuwwaren ( هوارة / إيهوارن) 
  • Imssufen ( مسوفة / إيمسوفن) 
  • Iskuren ( هسكورة / إيهسكورن )
  • Imẓẓujen ( مژّوجة / إيمژّوجن )
  • Imḍlasen ( مطالسة / إيمضالسن )
  • Ihntaten ( هنتاتة / إيهنتاتن )
  • Imɣran (مغراوة / إيمغرلن )
  • Imknasen ( مكناسة / إيمكناسن )
  • Imssiwan (إمسوان/مسيوة)
  • Infeṭwak (فطواكة/إنفطواك)
  • Iɣejdamen (غجدامة/إغجدامن)
  • Inffusen (إنفوسن/نفوسة)
  • Iḥaḥan (حاحا/إحاحان)
  • Innultan (إنولتان/ولتانة)
  • Igliwwa (إگليوا/گلاوة)
  • Icawiyen (إشاوين/الشاوية)
  • Imdɣren (إمدغرن/مدغرة أو مطغرة)
  • Iwraben (إورابن/أوربة)
  • Izwwaren (إزواغن/زواغة)
  • Imɣilen (مغيلا/مغيلة)
  • Iɣyyaten (إغياتن/غياثة)
  • Ilwaten (إلواتن/لواتة)
  • Iwrdiɣen (إورديغن/ورديغة)

Imaziɣen yettwasnen[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Ẓer Imaziɣen ittwasnen

Daɣen

Ẓer Iqbayliyen ittwasnen


Wali[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Tamselyut[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

  1. Native Peoples of the World: An Encyclopedia. Ed. Steven L. Danver, M. E. Sharpe/Mesa Verde Publishing, 2013, p. 23f.
  2. 2,0 2,1 et 2,2 "Berber people". Retrieved 2016-08-17.
  3. "North Africa's Berbers get boost from Arab Spring". Fox News. 5 May 2012. Retrieved 8 December 2013.
  4. 4,0 4,1 4,2 et 4,3 Tej K. Bhatia, William C. Ritchie (2006). The Handbook of Bilingualism. John Wiley & Sons. p. 860. ISBN 0631227350. Retrieved 16 July 2016.CS1 maint: uses authors parameter (link)
  5. "Morocco – Berber". World Directory of Minorities and Indigenous Peoples.
  6. 6,0 6,1 et 6,2 "Les Berbères en Afrique du Nord". Chaire pour le développement de la recherche sur la culture d'expression française en Amérique du Nord., Université Laval Québec, 2016.
  7. Peter Prengaman: Morocco's Berbers Battle to Keep From Losing Their Culture / Arab minority forces majority to abandon native language, Chronicle Foreign Service, March 16, 2001, on sfgate.com.
  8. "Algeria reinstates term limit and recognises Berber language". BBC News.
  9. "Tunisia". The World Factbook.[permanent dead link]
  10. Les langues de France : un patrimoine méconnu, une réalité vivante Archived 2014-09-29 at the Wayback Machine, originally published by CultureComm unication.gouv.fr.
  11. Scholastic Library Publishing (2005). Lands and Peoples: Africa. Grolier. p. 135. ISBN 0717280241. Retrieved 17 August 2016.; Moors 80% of population of 3,460,000
  12. Joshua Project. "Tuareg, Tamasheq in Mauritania".
  13. "Niger". The World Factbook. Archived from the original on 2020-04-24. Retrieved 2019-09-16.
  14. "Mali". The World Factbook. Archived from the original on 2015-11-10. Retrieved 2019-09-16.
  15. Truong, Nicolas (2016-03-23). "Au cœur des réseaux djihadistes européens, le passé douloureux du Rif marocain". Le Monde.fr (in Tafransist). ISSN 1950-6244. Retrieved 2016-11-16.
  16. Joshua Project. "Tuareg, Tamasheq in Burkina Faso".
  17. Joshua Project. "Berber, Siwa in Egypt".
  18. Government of Canada, Statistics Canada (February 8, 2017). "Census Profile, 2016 Census - Canada [Country] and Canada [Country]". www12.statcan.gc.ca.
  19. Moshe Shokeid: The Dual Heritage: Immigrants from the Atlas Mountains in an Israeli Village. Manchester University Press, 1971.
  20. US Census Bureau. "The Arab Population: 2000" (PDF). Retrieved 2013-05-05.
  21. "Believers in Christ from a Muslim Background: A Global Census | Duane A Miller Botero - Academia.edu". academia.edu. Retrieved 27 March 2016.
  22. *(s trumit) Sadek Lekdja: Christianity in Kabylie, Radio France Internationale, 7 mai 2001 Archived 2019-04-04 at the Wayback Machine.
  23. Blench, Roger. Archaeology, Language, and the African Past. Rowman: Altamira, 2006 (ISBN 9780759104662)
  24. Diakonoff, Igor. The Earliest Semitic Society: Linguistic Data. Journal of Semitic Studies, Vol. 43 Iss. 2 (1998).
  25. Shirai, Noriyuki. The Archaeology of the First Farmer-Herders in Egypt: New Insights into the Fayum Epipalaeolithic and Neolithic. Leiden University Press, 2010. (ISBN 9789087280796).
  26. Blench R (2006) Archaeology, Language, and the African Past, Rowman Altamira, (ISBN 0-7591-0466-2), (ISBN 978-0-7591-0466-2), books.google.be/books?id=esFy3Po57A8C
  27. Ehret C, Keita SOY, Newman P (2004) The Origins of Afroasiatic a response to Diamond and Bellwood (2003) in the Letters of SCIENCE 306, no. 5702, p. 1680 doi:10.1126/science.306.5702.1680c
  28. Bender ML (1997), Upside Down Afrasian, Afrikanistische Arbeitspapiere 50, pp. 19–34
  29. Militarev A (2005) Once more about glottochronology and comparative method: the Omotic-Afrasian case, Аспекты компаративистики – 1 (Aspects of comparative linguistics – 1). FS S. Starostin. Orientalia et Classica II (Moscow), p. 339-408. http://starling.rinet.ru/Texts/fleming.pdf