Amyag

Si Wikipedia, tasanayt tilellit.

Kra n tɣawsiwin ɣef wemyag

« Amyag d awal ifettin i lmend n wudem ». Dda Lmulud

Amyag yesskan tigawt nexdem, taɣara neɣ addad n kra tɣawsa. Akka, amyag di tmaziɣt yebḍa ɣef sin isufar:

   amyag amagnu, yemmal dacu yexdem (neɣ ara yexdem) umeggay, am: yeffeɣ weqcic ; ssiwel i gma-k ; a d-yawi lɛar...
   amyag n tɣara, yemmal-d amek iga umeggay, neɣ addad-is, am: yugar ucerrig tafawet ; yettiwriɣ wudem-is ; ɣezzifit aṭas...

Amyag ifetti s:

   talɣa tilawt: yella wayen i ɣef d-nettmeslay;
   neɣ talɣa tibawt: tigawt neɣ taɣara i ɣef d-nettmeslay ur telli wara, neɣ ur tt-temmed ara.

Llan sin n yesmilen n yemyagen, mxallafen kan di tseftit:

   amyag alugan (anezmar), taseftit n yezri am tin n wurmir, kecmeɣ (izri), ad kecmeɣ (imal)...
   amyag arlugan (anammum), taseftit n yezri temxallaf ɣef tin n wurmir, nniɣ (izri), ad iniɣ (imal)...

Talɣa taḥerfit, d tin n wemyag ur nefti wara, ur tesɛi wara imattren udmawanen, amedya: kcem, ali, ddu...

Timeẓri, temmal-d amek teḍra tigawt, ma wezzilet, ma ɣezzifet, ma teḍra yiwet n tikkelt neɣ tettuɣal-d, ma temmed neɣ ala...

Akud yemmal-d melmi teḍra tigawt. akuden n tseftit

urmir ur yettuseqdac ara aṭas weḥd-s, di tigti s tzelɣa n yimal ad i ifetti. A t-naf kan di kra n isuka am: win yebɣan ad yečč, yečč ; qqimet ar azekka, truḥem...

urmir (anaḍ) nesseqdac-it akken ad nmudd tasunḍa neɣ lewṣaya, amedya: awi-t yid-k! ; xdem tid lɛali a tent-tafeḍ...

urmir (imal) nesseqdac-it akken a d-nessken ayen ara yilin ɣer zdat, tigawt mazal ur teḍri neɣ ahat ur tḍerru wara (imal = ad/a + urmir), amedya: tameddit-a ad jbuɣ ɣur-s...

izri nesseftay amayag deg yezri akken a d-nessken kra n tigawt neɣ n waddad iɛeddan, yemmden, amedya: yuli ; tusa-d ; werriɣit...

izri ibaw, talɣa tibawt n wemyag deg yezri, amedya: ur yuki wara ; ur ẓriɣ s anda yerra...

anaḍ ussid, talɣa tussidt n wemyag, amedya: ttali (ali) ; keččem (kcem)...

urmir ussid nesseftay amyag deg wurmir ussid akken a d-nessken s umata tigawt i d-yettuɣalen, yettkemmilen, ur nemmid ara. Amedya:

   tigawt neɣ addad yellan imira, atan yettmeslay d gma-s.
   tigawt i d-yettuɣalen dima, s tasift i d-itekk yal ass.
   ṣṣifa yellan di kra n tɣawsa, anners yettɣar belxef.

imattaren udmawanen

Amyag, yeftin di kra n wakud, yeddes s umatar udmawan akk d ufeggag, tuddsa-yagi neqqar-as talɣa tamyagant. Amatar udmawan, yesskan-d anwa udem wuɣur yefti wemyag.

Talɣa tamyagant turgamt = t + urga + mt, t - mt, imattaren udmawanen urga, afeggag n wemyag argu deg yezri

Imattaren udmawanen n yemyagen n tɣara am wid n yemyagen imugna, anagar deg yezri i mgarraden.

Ad tafem imattaren n yakk udmawen n tseftit deg imedyaten i d-nebder di taggara. amaɣun

Amaɣun d yiwet n talɣa n wemyag i nesseqdac mti yella umeggay d amassaɣ, amedya: d argaz-nni i d-yusan ; tusa-d tmeṭṭut-nni yettun mmi-s...

Amaɣun d armeskil, ur ifetti wara, ur yettbeddil ara s ubeddel n tewsit neɣ n wemḍan. Yezmer ad yili d ilaw: inudan (izri), ara inadin (imal). Neɣ d ibaw: ur nezmir (izri), ur nzemmer ara (imal). tazelɣa n tnila

Nesseqdac tazelɣa n tnila d/n i wakken a d-nmel s anda neɣ ansa i d-tekka tigawt.

Tazelɣa d tettweǧǧih tigawt ɣer win i d-yettmeslayen, amedya: iruḥ-d iḍelli (iruḥ ɣer win i d-yettmeslayen).

Tazelɣa n tesskanay-d belli tigawt terra ɣer win i d-isellen, neɣ terra ɣer wemkan nniḍen, amedya: iruḥ-n (iruḥ ɣer tama n win i d-isellen neɣ s amkan nniḍen). Imyagen izelman

Imyagen izellumen ttwasilɣen seg yemyagen iḥerfiyen ama d imugna neɣ n tɣara. Ilugan n tseftit-nsen am yemyagen nniḍen.

amyag aswaɣ yettwasileɣ s wezwar n s neɣ yiwet seg talɣiwin-is sse, ssu... amedya: ssekcem (kcem), sluɣ (luɣ), ssider (ader)...

amyag amyaɣ yeskanayen amyebdal n tigawt: myuzzamen = mbadalen tuzzma (wa yezzem wayeḍ). Yettwasileɣ s wezwar n m neɣ yiwet seg talɣiwin-is: mye, myu... amedya: mbeddal (beddel), myezwir (zwir), myuṭṭaf (ṭṭef)...

amyag attwaɣ yeskanay d akken tigawt tettrusu-d ɣef umeggay. Yettwasileɣ s wezwar n ttu, ttwa, neɣ daɣen tt, mm, n, nn. Amedya: ttwakrez (krez), ttucudd (cudd), nnẓem (ẓem), mmečč (ečč)...

Nezmer ad nessileɣ azellum seg wemyag yellan yakan di talɣa n uzellum, d aya umi neqqar izelman izelman, amedya: ttunefk < nnefk < efk, ttuzenz < zzenz < enz Kra imedyaten

Amyag amagnu kcem anaḍ izri izri ibaw urmir imal urmir ussid nekk kecmeɣ ur kcimeɣ ara ad kecmeɣ keččmeɣ kečč, kemm kcem tkecmeḍ ur tekcimeḍ ara ad tkecmeḍ tkeččmeḍ netta, nettan yekcem ur yekcim ara ad yekcem ikeččem nettat tekcem ur tekcim ara ad tekcem tkeččem

nekni nekcem ur nekcim ara ad nekcem nkeččem kunwi kecmet tkecmem ur tekcimem ara ad tkecmem tkeččmem kunnemti kecmemt tkecmemt ur tekcimemt ara ad tkecmemt tkeččmemt nutni kecmen ur kcimen ara ad kecmen keččmen nutenti kecment ur kciment ara ad kecment keččment

  • wali tafelwit n tseftit n wemyag kcem



Amyag n tɣara imlul anaḍ izri izri ibaw urmir imal urmir ussid nekk melluleɣ ur melluleɣ ara ad imluleɣ ttimluleɣ kečč, kemm imlul melluleḍ ur melluleḍ ara ad timluleḍ tettimluleḍ netta, nettan mellul ur mellul ara ad yimlul yettimlul nettat mellulet ur mellulet ara ad timlul tettimlul

nekni mellulit ur mellulit ara ad nimlul nettimlul kunwi imlulet mellulit ur mellulit ara ad timlulem tettimlulem kunnemti imlulemt mellulit ur mellulit ara ad timlulemt tettimlulemt nutni mellulit ur mellulit ara ad imlulen ttimlulen nutenti mellulit ur mellulit ara ad imlulent ttimlulent Awal ɣef umyag n teqvaylit: Amyag d yiwet n taggayt tanejṛumt tagejdant i ɣef tvedd tefyirt. Di teqvaylit (tamaziɣt s umata), talɣa taḥerfit n umyag d anaḍ, deg udem wis sin asuf. Yis-s i d-tettili tekcimt deg usegzawal. Ad neṭṭef amedya n umyag aru:

Udem wis sin asuf:

Izri Turiḍ
izri ivaw Ur turiḍ ara
urmir ussid Tettaruḍ
imal Ad taruḍ
anaḍ Aru
anaḍ ussid Ttaru
amaɣun Yuran
amaɣun n yizri ivaw Ur nuri
amaɣun n wurmir ussid Yettarun
amaɣun n wurmir ussid ivaw Ur nettaru

Imeqqimen udmawanen:[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Di teqvaylit imeqqimen udmawanen ilelliyen d wigi:

-Asuf Amalay : nekk - keč - netta

-Asuf Unti: nekk - kem - nettat

-Aseget Amalay: nekwni - kunwi - nitni

-Aseget Unti: nekwenti - kunemti - nitenti

Taseftit n imyagen s teqvaylit:[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Ader:

Izri:

Udreɣ

Tudreḍ

Yuder, tuder

Nuder

Tudrem(t)

Udren(t)

Izri ivaw:

Ur udireɣ

Ur tudireḍ

Ur yudir, tudir

Ur nudir

Ur tudirem(t)

Ur udiren(t)

Urmir ussid:

Ttadreɣ

Tettadreḍ

Yettader, tettader

Nettader

Tettadrem(t)

Ttadren(t)

Imal:

Ad adreɣ

Ad tadreḍ

Ad yader, tader

Ad nader

Ad tadrem(t)

Ad adren(t)

Anaḍ:

Ader

Adert (-emt)

Anaḍ ussid:

Ttader

Ttadert(-emt)

Anaḍ ussid ivaw:

Ur ttader

Ur ttadert (-emt)

Amaɣun izri:

Yudren

Amaɣun izri ivaw:

Ur nudir

Amaɣun urmir ussid:

Yettadren

Amaɣun urmir ussid ivaw:

Ur nettader

Af:

Izri:

Ufiɣ

Tufiḍ

Yufa, tufa

Nufa

Tufam(t)

Ufan(t)

Izri ivaw:

Ur ufiɣ

Ur tufiḍ

Ur yufi, tufi

Ur nufi

Ur tufim(t)

Ur ufin(t)

Urmir ussid:

Ttafeɣ

Tettafeḍ

Yettader, tettaf

Nettaf

Tettafem(t)

Ttafen(t)

Imal:

Ad afeɣ

Ad tafeḍ

Ad yaf, taf

Ad naf

Ad tafem(t)

Ad afen(t)

Anaḍ:

Af

Afet (-emt)

Anaḍ ussid:

Ttaf

Ttafet(-emt)

Anaḍ ussid ivaw:

Ur ttaf

Ur ttafet (-emt)

Amaɣun izri:

Yufan

Amaɣun izri ivaw:

Ur nufi

Amaɣun urmir ussid:

Yettafen

Amaɣun urmir ussid ivaw:

Ur nettaf

Eḍs:

Izri:

ḍsiɣ

Teḍsiḍ

Yeḍsa, teḍsa

Neḍsa

Teḍsam(t)

ḍsan(t)

Izri ivaw:

Ur ḍsiɣ

Ur teḍsiḍ

Ur yeḍsi, teḍsi

Ur neḍsi

Ur teḍsim(t)

Ur ḍsin(t)

Urmir ussid:

Ttaḍsaɣ

Tettaḍsaḍ

Yettaaḍsa, tettaḍsa

Nettaḍsa

Tettaḍsam(t)

Ttaḍsan(t)

Imal:

Ad ḍseɣ

Ad teḍseḍ

Ad yeḍs, teḍs

Ad neḍs

Ad teḍsem(t)

Ad ḍsen(t)

Anaḍ:

Eḍs

ḍset (-emt)

Anaḍ ussid:

Ttaḍsa

Ttaḍsat(-amt)

Anaḍ ussid ivaw:

Ur ttaḍsa

Ur ttaḍsa (-amt)

Amaɣun izri:

Yuḍsan

Amaɣun izri ivaw:

Ur nuḍsi

Amaɣun urmir ussid:

Yettaḍsan

Amaɣun urmir ussid ivaw:

Ur nettaḍsa