Abunsay

Si Wikipedia, tasanayt tilellit.
(Yettusmimeḍ seg Bonsai)
Abunsay

Abunsay (seg tajaponit 盆栽, bonsai, asuddim seg tacinwat 盆栽, pénzāi, « aẓẓu, at lethud s yemɣi deg taqbuct »), yella deg wensay n ccinwa, d tejra s yezra , ma deg wensay n japun, d tejra deg taqbuct. Tejra neɣ imɣi yagi tarrant tetɣima kan d tamecṭuḥt s wefras, daɣen teqnen-as icegawen-is. tbeddil-as taqbuct iwakken as farsen iẓuran-is yefren akk d tid yellan sufel n wakal (nebari), iwakken atsarren am tejra deg umadaɣ.

Amezruy n tẓuri[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Nezmer ad nini, timlilit n wemdan d tbunsayt n ugama teḍra-d deg ugama. D tidet, deg tazwara d agama i d-yurwen isekla uɣricen neɣ ayen i umi nettini tabunsayt n ugama. Meqqin isekla-a deg wakal n yidurar neɣ ayen umi neqqar amedɣaɣ. Iger-asen tamawt wemdan, yufa, gemmunt tbunsayin n ugama deg wakal igellil ur neṣliḥ ara i yemɣan nniḍen s umata. Acku mi ara yemɣi useklu deg yir akal, seg wakken yenḥaf, iɣerrec, yettxaṣṣa ama deg teɣzi ama deg tehri. Tlul-d tẓuri n ubunsay deg tmurt n Ccinwa. Snulfan-tt-id ineḍfaren n ddin acinway. D nitni ay yesduklen imɣan d useklu, ẓẓan-ten deg uḥabus. Rennun i uḥabu-nni tawennaḍt ay deg ttidiren yemɣan d yisekla am yedɣaɣen d waman...atg

Iswi n waya akk d aslali n twennaḍt meẓẓiyen n ugama deg yexxamen-nsen. Yeḍra-d waya i tikkelt tamezwarut, ɣef wakken d nnan inmezrayen, deg tallit n tgelda n Ihaniyen (les Han). D tagelda yellan seg 2o6 qbel Ɛisa ar 220 seg d ilul. Ttbut n waya, Ufan yemnuda aẓekka deg 1971 n ugeldun Zhang Huai yemmuten deg 705. D ageldun yedren deg tallit n tgelda Tang (618 ar 907). Ufan deg uẓekka-nni yiwet n tfelwit n teklut icebḥen. Teskan-d tfelwit-nni, sin iqeddacen n ugellid, wwin-d ger ifassen-nsen iḥabusen n wakal. Deg iḥabusen-nni, llan yemɣan akked tbunsayin. Maca zwaren-ten s uẓu n yemɣan deg uḥabus yiferɛunen. Zik, teẓẓun yiferɛunen imɣan ssexdamen i wucci d tesnajya. Snulfan-d aḥabus ahat i wakken ad ttawin yid-sen imɣan-nsen mi ara beddlen amḍiq. Azal n 4000 iseggasen aya seg-mi teẓẓun iferɛunen imɣan deg uḥabus.

Sakin, ɛanden-ten Yegrikiyen, Yibabiluniyen, Yifarsiyen d Yihendiyen. D amedya n ugama, d beqqu n wemdan ad d-yessemɣi aseklu akked teẓgi meẓẓiyen deg wexxam-is i d-yesnulfan taẓuri n ubunsay. Deg tallit-nni macci “Abunsay” i seqqaren, qqaren-as icinwiyen : Penjing (pénjǐng 盆景). Abunsay d isem d yekkan seg tutlayt Tajapunit. Deg tgelda n Qin (220 - 581) ay d-yennulfa wuẓu n yiwen useklu deg uḥabus. Ibeddel yisem n tẓuri, uɣalen ttinin-as Pansai(pénzāi 盆栽).

Tekcem-d tẓuri n ubunsay i tikkelt tamezwarut ɣer tmurt n Japun ger lqern wis XI d wis XII. Wwin-tt-id ineḍfaren n Tbudit, tedda-d d unekcum n ddin Abudi ɣer tmurt n Japun. Sakin, tekcem ar tmurt n Kurya. Deg tmurt n Japun i tennarna tẓuri n ubunsay.

Fɣen-d deg tallit-nni sin yedlisen imezwura deg umaḍal yefkan ilugan i wesbunsey n tbunsayt, ssufɣen-d kra iɣaniben.

Ɛeddant tsuta n yinaẓuren, ar assa, yal yiwet deg-sent tewwi-d kra. Yal tasuta terna-as i tẓuri n ubunsay cbaḥa, tefres-as ayen ay icemten. Tennerna tẓuri n ubunsay, teḍfer akud am tẓuryin nniḍen deg umaḍal amedya n teklut , tasreɣta ...atg

Teffeɣ-d i tikkelt tamezwarut tẓuri n ubunsay seg tmurt-is Japun, Ccin akked Kurya ɣer umaḍal deg useggas 1909. Deg temzikent tagraɣlant ay d yeḍran deg tmanaɣt n tmurt n Legliz, Londre, ay bdan ttissinen yemdanen d acu ay d abunsay.

Assa, ggtent tmura yesɛan iɣerbazen yesselmaden taẓuri-a akked tiyaḍ. Sselmaden tiẓuryin n yiǧuǧǧagen , tid n yisekla imudduren (Abunsay), n yimɣan izegzawen (Ikebana) akked yimɣan ikiwanen (Affar).

Afras n yiẓuran[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Afras n yiẓuran yettili-d s umata yal sin neɣ kraḍ iseggasen, neɣ tikwal mi ara nbeddel aḥabus i tbunsayt-nneɣ.