Arxmides

Si Wikipedia, tasanayt tilellit.
Asunaɣ n Arxmides (deg ahat 1620).

Arxmides neɣ Arcimides (s tagrikit taqburt : Ἀρχιμήδης, s talatint : Archimedes[1]), illul deg ahat 287 Uqbel Ɛisa deg Sičilya, yemmut deg 212/211 Uqbel Ɛisa deg Sičilya daɣen, d amusnak ed amesnulfu i mucaɛen maḍi deg Legrik tagelsant[2].

Tudert[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Arxmides yezdeɣ tuget n tudert-is deg Syrakusa (d tamdint tagrikit meqqren akk deg Sičilya), anda yella d imqerreb n ugellid-is Hieron II[2]. Yella icɣel-d d inadiyen ussnan deg waṭas n taɣulin em tanzeggit, tasengama ed tmikanikt[3]. Yella yetturar tamlilt d taxatart deg aḥuddu n Syrakusa mgal yirumyen deg 213 Üqbel Ɛisa (yebna tinaεurin n ṭṭrad), deffir irumyen kecmen ɣar Syrakusa deg 212 neɣ 211 Uqbel Ɛisa, irumyen i t-yenɣan Arxmides deg tamdint-is[2].

Ayen yexdem[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Arxmides yufa-d wassaɣ ger tajumma ed ubleɣ n takurt ed awlellu-is, yufa-d daɣen umenzay n Arxmides ed tafetlit n Arxmides[2].

Ɣef takurt ed awlellu[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Takurt ed awlellu n Arxmides.

Deg sin n yidlisen Arxmides yessken : Tajumma n ayen tellan takurt (aqqaṛ-is ) teɛdil uqus (rebɛa) tikkelt n tajumma n tawinest-is tameqqerant : (). Ableɣ n takurt yeɛdil sin n ttlut () n ubleɣ n awlellu-is : [2].

Ableɣ n awlellu (i yesɛan llsas-is yeɛdil tawinest tameqqerant n takurt, ed asawen-is yeɛdel ukdu n takurt-nni) d yeɛdel kraḍ tikkelt azgen () n ubleɣ n takurt-nni, ed tajumma n awlellu-nni teɛdel daɣen kraḍ tikkelt azgen () n tajumma n takurt-nni[4].

Umenzay n Arxmides[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Umenzay n Arxmides.
Umenzay n Arxmides.

Asaḍuf n tasengama ad d-teskan : anda tella tafekka yebbeẓ (uzgen neɣ merra) deg amazzal neɣ lgaz, ittemlili-d tadusi s ukessar ɣer usawen, teɛdel azuk n umazzal neɣ lgaz wi yettwakkes s tafekka-nni, ed ableɣ n amazzal neɣ lgaz wi yettwakkes yeɛdel ubleɣ n tafekka-nni[5],[6].

 : tadusi n itekk-d nnig amazzal.

 : tneẓẓi.

 : ameɣlal n tajebda.

 : ableɣ n amazzal neɣ lgaz wi yettwakkes.


 ; akked  : tneẓẓi n amazzal neɣ lgaz wi yettwakkes.

 ; akked  : azuk n amazzal neɣ lgaz wi yettwakkes[7].

Tafetlit n Arxmides[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Tafetlit n Arxmides

Arxmides i d-yesnulfan tafetlit-is (tafetlit n Arxmides); d tnaεurt tella i wakken ad tessnekreḍ aman, d yiwent seg talɣiwin n ujeɛbub deg-s talɣa n tafetlit yekna akked tiɣmeṛt n ahat 45 n tfesniwin (45°) yebbeɣ deg waman ɣer yixef-is amedda. Amussu n tnaεurt-nni yessuli aman deg ujeɛbub[8].

Tizmilin[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

  1. (en) Sphere volume: Archimedes Scales, deg en.etudes.ru.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 et 2,4 (en) Archimedes, deg britannica.com.
  3. azday s tafransist Archimède, deg larousse.fr.
  4. azday s tafransist OBJETS 3D, deg villemin.gerard.free.fr.
  5. (en) Archimedes’ principle, deg britannica.com.
  6. azday s tafransist principe d'Archimède, deg larousse.fr.
  7. (en) What is Archimedes' principle?, deg khanacademy.org.
  8. (en) Archimedes screw, deg britannica.com.