Tuǧa

Si Wikipedia, tasanayt tilellit.
Tuǧa


Ansa
Carte
 36°45′31″N 4°53′36″E / 36.758622°N 4.893293°E / 36.758622; 4.893293Coordinates: 36°45′31″N 4°53′36″E / 36.758622°N 4.893293°E / 36.758622; 4.893293
Awanek anayanLezzayer
TawilaytTawilayt n Bgayet
TadayraTadayra n Leqṣer
Imezdaɣ
Teɣṛed 9 827 (2008)
Tarakalt
Tezga-d ɣef yiri Ilel agrakal
Tilisa yakked
Amekzay uglim
Code postal (fr) Suqel 06340
Izṭi akudan

Tuǧa neɣ Toudja d yiwet n temdint d tamecṭuḥt, tezga-d deg twilayt n Bgayet, zedɣen-tt azal n 10.000 n yimezdaɣ. Tamdint-a tezga-d deg umkan ɛlayen (Adrar n Weɣbalu, 1317 M) maca, teqreb ɣer lebḥeṛ am wakken teqreb ɣer Leqṣ̣er akked Bgayet. Imezdaɣ n Tuǧa (Ittuǧen) ttmeslayen yiwet n teqbaylit yettemcabin ɣer tin n Wayt Leqṣ̣er (deg ccerq) akked Wayt Ksila (deg lɣerb), yernu ufiɣ-d deg teqbaylit-nsen aṭas n wawalen ur nessin ara deg tuddar-nneɣ n Tizi Wezzu.

Isem n Tuǧa ad yili yekka-d seg wawal tuga. Tuga d leḥcic ay d-imeɣɣin deg lqaɛa, tetten-t lmal. Qqaren-as yiwen n wanzi : yufa uɣyul amrar, yufa umger tuga. Dɣa nezmer ad as-neqqar tuga i leḥcic. D acu kan, ma tṣ̣eḥḥa tmuɣli-inu deg wayen yerzan isem n temdint-a, nezmer ad nxemmem dakken tuǧa ad yili d talɣa taznatit n tuga. Akken i d-nenna, tintalyin tiznatiyin (am tcawit d temẓabit) ttbeddilen deg-sent kra n yimesliyen (leṣ̣wat), dɣa [g] n teqbaylit yettuɣal d [j] deg tentalyin tiznatiyin, u nezmer ad nxemmem dakken yettuɣal d [ǧ] deg kra n tegnatin. Dɣa yezmer lḥal ad yili yisem n Tuǧa yekka-d seg kra n tentala taznatit taqdimt i iɛeddan ɣef Tmurt n Leqbayel.

Yuɣ lḥal, ɣas ma yella taqbaylit mačči d tantala taznatit, maca nezmer ad naf deg-s kra n wawalen i as-d-yekkan seg tmaziɣt taznatit. ɣef umedya, "iccer", "ticcert" akk d "yiccew" kkan-d merra seg tmaziɣt taznatit. D acu kan, icebba-yi Ṛebbi dakken yewɛer ad nẓer melmi i d-kecmen wawalen-a ɣer teqbaylit. Tiqbilin tiznatiyin llant, deg lasel-nsent, d tiqbilin n yimeksawen ay yebdan la ttinigent deg tagara n tallit n Rruman seg Tunes ɣer lɣerb n Tmazɣa. Tagelda tamaziɣt tamezwarut deg tallit n Lislam d Iznatiyen ay tt-id-yesbedden deg tama n Taheṛt, yernu Imẓubay n Tɣerdayt d arraw n Yiznatiyen-a. Deg Tallit Talemmast, tiqbilin tiznatiyin n lɣerb n Tmazɣa llant la ttnaɣent d teqbilin timaziɣin n ccerq, ladɣa deg tallit n uwanak (ddewla) n Yiḥemmadiyen.

Mebla ccek, aṭas n Yiznatiyen i iɛeddan ɣef Tmurt n Leqbayel u ǧǧan-d deg-s lateṛ deg tutlayt. Ahat isem n Tuǧa d later-nniḍen ay d-ǧǧan Yiznatiyen deg wakal n Tmurt n Leqbayel.

Tarakalt[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Tiɣiwanin tinaragin n Tuǧa
Ilel agrakal
Iqsilen Tuǧa Bgayet
Leqṣer Asif n Ɣir

Tudrin[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Muqel Daɣen[ẓreg | ẓreg aɣbalu]