Mulud Mɛemmri

Si Wikipedia, tasanayt tilellit.
(Yettusmimeḍ seg Lmulud Mɛemri)
Mulud Mɛemmri
Tameddurt
Talalit Tawrirt Mimun d At Yanni, 28 Duǧember 1917
Taɣlent Lezzayer
Lmut Ɛin Defla, 25 Fuṛaṛ 1989
Tamentilt n tmekkest mort accidentelle (fr) Suqel (laksida n webrid)
Tiɣri
Tutlayin Tafransist
Tutlayin timaziɣin
Amahil
Amahil amusnaw n leɛbad, amusnaw n tutlayin, amaru, amedyaz d ṭṭrejman
Imɛellmen École des hautes études en sciences sociales (fr) Suqel
Prizes
IMDb nm1216640

Mulud Mɛemmri, neɣ Mulud At Mɛemmer, d amaru, d amdan yefkan azal ameqqran i yedles d tutlayt Tamaziɣt, d netta d amezwaru iy yeslemden Tamaziɣt di tseddawit n Lezzayer.

Dda Lmulud ilul ass 28 duǧember 1917 di Tewrirt Mimun deg Ayt Yanni di Tizi Wezzu. Yemmut ass 25 n furar 1989 di Ɛin n Defla deg webrid n tuɣalin-is si Merruk.

Tameddurt[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Mulud At Mɛammer yelmed, imi yella d ameẓyan, deg uɣerbaz n taddart-is. Deg 1928 yunag-d ɣer Lmerruk ɣef texxamt n unat-is deg Rbaṭ. Kkuẓ n yiseggasen sakkin yuɣal-d ɣer Lezzayer ad yekfa almad-ines deg uɣerbaz iwumi qqaren “Bugeaud” di teɣṛemt n Lezzayer; kra n yiseggasen sakkin, imi yekfa-d almad-is, yeǧǧa-d aneggaru-agi ɣef yewwin aɣerbaz nniḍen iwumi qqaren “Louis-le-Grand” di teɣṛemt n Paris i wakken ad yuɣal d aselmad.

Deg 1939 ikcem-d ɣef tzemmalt, asmi Ttrad n Ddunit II tebda-d, lameɛna yettwaserreḥ-d deg Tuber 1940: Lmulud Mɛemmri ikcem-d ɣef uɣiwen n tisekwla n uɣerbaz n temdint Lezzayer.

Deg 1942, sakkin agwad n Lmarikan ɣef Tafriqt n ugafa, Mɛemmri yettnuda ɣef tzemmalt i tikkelt tis snat; yezra igran n yimenɣi n Ṭṭelyan, Fransa, akked Lalman.

Di taggara n ttrad, 1945, yessewjed-d, deg Paris, ɣef tmenyugart n yiselmaden; sakkin ayagi yuɣal-d ɣer Lezzayer deg Ctember 1947. Yesselmad deg Lemdiya akked Ben-ɛaknun yerna yura-d adlis-is amezwaru, Tawrirt yettwattun ("La Colline oubliée") deg 1952.Lameɛna s ddaw n tiggermemt n temɛict deg Lezzayer yeǧǧa-d tamdint n Lezzayer deg 1957.

Seg 1957 armi 1962, Mulud At Mɛammer iɛac deg Lmerruk.

Deg 1962, armi terbeḥ azarug-ines, Mulud At Mɛammer ikcem-d ɣer Lezzayer. Seg 1965 armi 1972, yesselmed Tamaziɣt deg tesdawit n temdint n Lezzayer s ddaw n uferkaw n umezruy n yigduden; ayagi sakkin tagdelt n yislemaden n tmaziɣt deg 1962 ɣef ddemma n unabad n Lezzayer.

Mulud At Mɛammer yesselmed tamziɣt s ddaw tamagazt i iḥersen n tmsulta n sser n unabad n Lezzayer.

Deg 1969 Mɛemmri yesdukkel iḍrisen n umedyaz aqbayli Si Muḥend. 1969 armi 1980 yella d anemhal n yiferkawen n idelsen n yemdanen, amezruy atrar, akked amezruy n yigduden.

Deg 1980, sakkin tagdelt n usarag-is deg Tizi Uzzu ɣef tamedyazt taqdimt n wegdud aqbayli, bdan ccwal n Tafsut Tamaziɣt.

1982, ixleq-d deg Paris Tuddsa n Yislemaden & Tagmi n Tamaziɣt ("Centre d Etudes de Recherches Amazighes", CERAM), akked tasɣunt Awal. Deg 1988 Mulud Mɛemmri yettwaqbel am ṭṭbib s tamanegt deg tesdawit n la Sorbonne.

Mulud At Mɛammer yemmut deg wass n 26 di Furar 1989, lameɛna aḥric ameqran n medden sɛan ccek belli anabad Aɛrab n Lezzayer i t-yenɣan deg tmeddit-nni; ayagi merra d ayen i izemren ad d-ssefhem s tidet, akken ilaq, amxix-agi.

Mulud At Mɛammer yeǧǧa later d tikta meqren akter n uḥric ameqran n yimalwayen ayen llan deg umezruy n wegdud aqbayli; akter n Masensen, akter n Yugurten, akter n Lkahina, Mɛemmri yebda-d abrid i yettawin ɣer umneɛ n rruḥ n wegdud aqbayli, agdud-nneɣ.

Tanebdurt[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Tabṛatt i Muḥend Azwaw ff tmusni

I kečč a Muḥend Azwaw t-tezzyiwin-ik adlis-a, ad ak d-yefk yiwen wudem n tmusni, ad ak d-iqqim t-tagejdit, ad ak d-ittales ayen gan d wayen nnan imezwura inek. Mi ara t-walin medden ammar ad ilin wid ara d ak yinin:
- Tigi t-tiḥkayin n zikenni, t-timucuha n Teryel iyess ssedhuyen arrac, i wacu d aɣ nfaant tmucuha n zik, i nekwni s at-tura? Eǧǧ timucuha n zik i yat zik ;nekwni d arraw bbwassa, assa deg irgazen ulin s aggur rsen degs, assa deg isufag semliliyen tamurt ɣer tmurt illan ayda dɣat deg ya n tallit, assa deg yiwet takurt tezmer atzebbwa tamdint tameqqwrant deg gwesmenɣer n tiṭ.
In'asen:
- Tamusni tekka nnig teswiɛin. Ur ttitit ara ay imedhac d arrac issedhec uclawa, ismenyafen arelluc aberreqmuc i yiṭij ireqqen neɣ i wewreɣ yuli uɣebbar. ...

Imuhal[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Ungalen
  • La colline oubliée, Paris, Plon, 1952; 2ème édition, Paris, Union générale d’éditions – SNED, Coll. 10/18, 1978.
  • Le sommeil du juste, Paris, Plon, 1955 ; 2ème édition, Paris, Union générale d’éditions -SNED, Coll. 10/18, 1978.
  • L’opium et le bâton, Paris, Plon, 1965 ; 2ème édition, Paris, Union générale d’éditions – SNED, Coll.10/18, 1978.
  • La traversée, Paris, Plon, 1982, 2ème édition, Alger, Bouchène,
Tullizin
  • Ameur des Arcades et l’ordre, Paris, 1953, Plon, «La table ronde»
  • Le zèbre, preuves, Paris, n° 76, juin 1957, pp. 33-67
  • La Meute, Europe, Paris, n°567-568, juillet- août 1976, pp. 68-76.
  • L’Hibiscus, Montréal, 1985, Dérives n° 49, pp. 67-80.
  • Le désert atavique, Paris, 1981, Quotidien Le Monde du 16 août 1981.
  • Ténéré atavique, Paris, 1983, Revue Autrement, n°5.
  • Escales, Alger 1985, Révolution Africaine.
Amezgun
  • Le Foehn ou la preuve par neuf, Paris, Publisud, 1982, 2ème édition, Paris, pièce jouée à Alger en 1967.
  • Le Banquet, précédé d’un dossier, la mort absurde des Aztèques, Paris, librairie académique Perrin, 1973.
Tasekla
  • Les isefra de Si Mohand ou Mhand, textes berbères et traduction, Paris, Maspero, 1969.
  • Poèmes kabyles anciens, textes berbères et français, Paris, Maspero 1980.
  • L’Ahellil du Gourara, Paris, MSH, 1984.
  • Yenna-yas Ccix Muhand, Alger, Laphomic, 1989.
  • Machaho, contes berbères de Kabylie, Paris, Bordas, 1980.
Tutlayt / Tajerrumt d tasnawalt
  • Tajerrumt n tmaziɣt (tantala taqbaylit), Paris, Maspero, 1976.
  • Précis de grammaire berbère, Paris, Awal, 1988.
  • Lexique français-touareg, en collaboration avec J.M. Cortade, Paris, Arts et métiers graphiques, 1967.
  • Amawal tamazight- français et français tamaziɣt, Imedyazen, Paris, 1980.
  • Awal, cahiers d’études berbères, sous la direction de M. Mammeri, 1985-1989, Paris, Awal.

Ayen uran fell-as[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Idlisen[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

  • Anthologie des écrivains maghrébins d’expression française, choix et présentation de J. Arnaud J. Déjeux, A. Kattibi, A. Roçth, Paris, Présence africaine, sous la direction d’A. Memmi, 2ème édition, 1965.
  • Anthologie Maghrébine, Centre pédagogique maghrébin, Paris, Hachette 1965.
  • Ben cheikh, J.E, Levi-Valensi, j., Diwan algérien, la poésie algérienne d’expression française de 1945 à 1965, Alger, SNED, 1967.
  • Déjeux, J., littérature maghrébine d’expression française, Canada, éditions Naaman, 2ème édition, 1978.
  • Khatibi, A., le roman maghrébin, essai, Paris, Maspero, 1968.
  • Fédération internationale des professeurs de français (FIPF), littérature de langue française hors de France, anthologie didactique, gembloux-Belgique, E.J.Duoulot, 1976.

Tisɣunin[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

  • Cahiers algériens de littérature comparée, «l’itinéraire du héros dans l’œuvre, romanesque de M. Mammeri» M.S. Dembri, Alger, faculté des lettres et sciences humaines, 1968, numéro3 pp. 79-99.
  • Europe, littérature algérienne, Paris, Juillet- Août 1979, numéros 567-568.
  • La nouvelle critique, numéro spécial sur la littérature algérienne, Paris, janvier 1960, numéro 112.
  • Œuvres et critiques, La colline oubliée de M.Mammeri, un prix littéraire, une polémique politique, par J Déjeux, Paris.
  • Revue algérienne des lettres et des sciences humaines, «Querelle autour de La colline oubliée», par M.S Dembri, Alger, 1969, numero1, pp.166-174
  • Revue de l’Occident musulman, tradition et subversion dans œuvre de M. Mammeri, par A. Roche, Aix en Provence, 1976, numéro 22, pp.99-108.

Tidiwenniyin[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

  • Alger républicain, Alger, 7 mai 1965, M. Mammeri : de La colline oubliée à l’Opium et le bâton.
  • An Nasr, Constantine, 4 et 11 mai 1968, «mon œuvre» par M. Mammeri.
  • Revue de l’éducation national (Maroc), «Quelques instants avec M. Mammeri», Rabat, Novembre-Décembre 1959, numéro 2.
  • Le jour, «entre M. Mammeri et M. Mazouni», Beyrouth, 3 et 27 juin 1966.
  • Dialogue M. Mammeri - P. Bourdieu sur la poésie kabyle, actes de la recherche en sciences sociales, n° 23 ; septembre 1978, Paris.
  • Entretien avec P. Bourdieu, du bon usage de l’ethnologie, Paris, 1985, Awal n°1, pp.7-29.
  • Entretien M. Mammeri J. Pellegri, Dunes international n°0, Alger, OREF, mars 1988.
  • Entretien avec M. Mammeri, portrait radiophonique, par M. Boisvert, Montréal, 1985, divers n° 49, pp.101-119.
  • Entretien avec T. Djaout, suivi d’une sottie en trois tableaux, édition Laphomic, Alger, 1987.

Glossaire:

Asarag = conference

idlesen n yemdanen = Anthropologie

amezruy n igduden = Ethnologie

amezruy atrar = Histoire moderne

Muqel Daɣen[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Tamselyut[ẓreg | ẓreg aɣbalu]