Iziriyen

Si Wikipedia, tasanayt tilellit.
Iziriyen

Ansa

Tamanaɣt Acir, Qayrawan d Mahdia (fr) Suqel
Imezdaɣ
Ddin Tasunnit d Taciɛit
Asefk amazray
Yezwar-it Califat fatimide (fr) Suqel
Asebdad Ziri ibn Menad (fr) Suqel
Asnulfu 972
Aselyem 1148
Tuddsa tasertayt
Anagraw asertay Tageldawt
Tadamsa
Tadrimt adinar

Iziriyen d yiwet tadinastit n yigelliden imaziɣen deg tallit talemmast.

Tallalit n Yiziriyen[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Deg useggas n 996, d Badis, mmi-s n mmi-s n Buluɣin Uziri, ay yeqqlen d agellid n uwanek n Yiziriyen. Tuɣ imir-n, yufa-d lḥal, baba-s ed jeddi-s jjan-as-d akal d ameqqran, yewwet seg Ṭrables, deg Libya, alammi d ataram n Lezzayer. Dɣa yebḍa Badis adabu n temnaḍin n tmurt-is ed leɛmum-is. Ḥemmad ed Irufet, yefka-asen ataram, ma d Felful yefka-as tama n Ṭrables. Tegra-d ɣer Ḥemmad Ubuluɣin, yefren yiwet n tama ara yeḥkem, deg wenẓul n Temsilt akken ad yebnu tamaneɣt-is. Amḍiq ay yefren yezga-d ger n Temsilt ed yidurar n Ḥuḍna. D yiwen wegni ɛlayen ay deg yezmer ad yebnu tamdint ur nettishil ara i yicenga ad tt-awḍen. Dɣa, deg useggas n 1007 ay yebda ibennu tamaneɣt-is. Yernu, ɣef wakken ay d-yenna Ɛebderreḥman Uxeldun (Ibn Xeldun), sin yiseggasen kan ay yekka deg lebni-s.

Sin seg leɛmum n Badis, Muḥsen ed Zawi, ur qbilen ara timura ay ten-id-iṣaḥen. Dɣa dduklen ed Felful, amesnabaḍ n Ṭrables, kkren-d mgal mmi-s n gma-tsen. D acu kan, Ḥemmad, ɛemmi-s-nni iḥekmen ataram, iɛawen Badis akken ad yennaɣ mgal n leɛmum-is ay as-d-yeqqlen d icenga. Yessaweḍ Ḥemmad ad ten-yernu. Yuɣ lḥal, seg wasmi ay d-kkren ɣur-s leɛmum-is, yeqqel Badis ur yettamen yiwen. D annect-nni ay t-yejjan ad yerr mmi-s, xas d agrud n setta yiseggasen kan deg leɛmeṛ-is, d agellid ɣef tmurt,. Akken ad yesteɛṛef ugellid n Yifaṭimiyen s wannect-a, yefka-as Badis tamdint n Qsenṭina ed weḥric seg wakal n ɛemmi-s-nni ay t-iɛawnen, Ḥemmad.

Beṭṭu n Yiziriyen[ẓreg | ẓreg aɣbalu]

Dɣa seg yimir-n ay iḥulfa Ḥemmad yexdeɛ-it mmi-s n gma-s, yernu yekkes-d tamurt-is seg udabu n Badis. Deg useggas n 1015, yekker wemgaru ger Badis ed ɛemmi-s, Ḥemmad. Xas yemmut Badis, ikemmel wemgaru ger Yiziriyen ed wid yeddan ed Ḥemmad alammi d aseggas n 1017. Deg useggas-nni, gan Yiziriyen amtawa ay deg bḍan tawacult-nsen ɣef snat n terbaɛin : Ibadisen (imɛiwnen n Badis) wwin tama tagmuḍant n Tmazɣa (Tunes), ma d Iḥemmadiyen (imɛiwnen n Ḥemmad) wwin tama tutrimt (agmuḍ ed tlemmast n tmurt n Lezzayer).

Tadinastit[ẓreg | ẓreg aɣbalu]


Muqel Daɣen[ẓreg | ẓreg aɣbalu]